Vernici SPC danas, 7. oktobra po Starojulijanskom kalendaru, slave svete mučenike Sergija i Vakha. Slava je to opančara, pustinjskih nomada, ratari danas zbog sveca ne idu s volovima u polje, a na Zapadu ih slave i u - gej zajednici.
Sergije i Vakh (latinski Serguis i Bacchus), rimski dostojanstvenici na dvoru cara Maksimijana (Marko Aurelije Valerije, savladar cara Dioklecijana 286-305), postradali su zbog hrišćanske vere i odbijanja da se poklone rimskim bogovima u Siriji, gde je njihov kult uspostavljen i odakle se raširio po Istoku.
U Srba slava danas nije mnogo raširena, ali je u davnini kult bio veoma poštovan i među pravoslavnim a i u Zapadnoj (Katoličkoj) i Istočnoj (Asirijskoj, Koptskoj, pravoslavnoj) hrišćanskoj crkvi. Danas je i dalje živ među hrišćanima Sirije i Libana, gde se na današnji dan za ukrašavanje koriste palmine grančice.
Sveti Sergije naročito je bio poštovan u sirijskom gradu Rosafu, gde je pogubljen, koji je jedno vreme nosio ime Sergiopolis i u šestom veku bio veliko hodočasničko mesto celog Istoka. Sv. Sergija pustinjski nomadi i danas smatraju svojim zaštitnikom.
SPC obeležava Srđevdan, kako se u narodu zove ova slavu obućara i opančara, a srpski narod smatra da je ovaj dan prava prirodna granica između jeseni i zime.
Zemljoradnici (ratari) naročito paze da na Srđevdan ne izlaze sa volovima u polja, jer na taj dan ne valja orati. Veruje se da na taj dan i divlje zveri bivaju pitome i krotke.
Danas je Srđevdan jedna od manjih slava na prostorima Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, delova Hrvatske. Slava se obeležava 20. oktobra, odnosno 7. po Starojulijanskom kalendaru, sa obaveznim paljenjem slavske sveće i spravljanjem slavskog kolača.
Kolač se nosi rano izjutra u crkvu, gde sveštenik sa domaćinom nakon obreda lomi kolač. Srđevdan pripada slavama za koje se priprema mrsna hrana, izuzev ako sreda ili petak nisu dani slave. Svaka kuća koja slavi Srđevdan morala bi da ima ikonu Sv. Sergija i Vakha. Na ikonama se Sv. Sergije i Vakho predstavljaju ili u običnim tadašnjim odorama sa krstom i mitrom, znakom mučeništva, ili, što je ređi slučaj, u vojničkoj opremi sa palminim grančicama u rukama. Ostali slavski običaji razlikuju se od jednog do drugog geografskog prostora, kao i kod ostalih slava.
Pod carem Justinijanom (527-565) kult se raširio na zapad, naročito na prostoru između Drača i Dubrovnika.
Tamo je prema sačuvanim podacima, postojalo više od 15 crkava posvećenih ovim svecima. Sam Dubrovnik je sve do 972. godine u Sv. Segiju i Vakhu imao svoje svetitelje-zaštitnike grada, piše na veb-sajtu posvećenom ovoj slavi- Srdjevdan.org .
Odatle se slavljenje Srđevdana širilo u unutrašnjost, tako da je ova slava u srednjovjekovnoj Duklji bila jedna od značajnijih. O tome svedoči i crkva Svetih Sergija i Vakha na Bojani kod Skadra, koja je i mesto gde su sahranjivani vladari prve kraljevske dinastije na teritoriji današnje Crne Gore, dela Bosne i Raške - Vojislavljevića u 11. i 12. veku.
Prema predanju, prilikom prenosa moštiju Svetog Save iz Trnova, u Mileševu su prenesene i mošti Svetih Sergija i Vakha, gde je od ranije postojao kult ovih svetitelja, o čemu svedoče i njihove freske iz najranijeg perioda freskopisa u Mileševi.
Usled ubrzanih i čestih migracija stanovništva u 19. i 20. veku današnje stanovništvo sa Srđevdanom kao svojom krsnom slavom razbacano je širom prostora Balkana, i u većini slučajeva to su pojedinačne porodice, koje su se tokom vremena odvojile od svojih rodova. Retki su primeri da na manjem geografskom prostoru bude veći broj porodica koje slave Srđevdan. Dosadašnja istraživanja pokazala su kao izuzetak selo Gorobilje kod Požege u Srbiji, koje još od 18. veka ima više porodica sa tom krsnom slavom.
IZ ŽITIJA SVETACA
Ovi sveti i divni mučenici i junaci vere Hristove behu najpre prvi velikaši na dvoru cara Maksimijana. I sam ih car uvažavaše mnogo zbog hrabrosti, mudrosti i vernosti. Ali kad ču car, da su ova dva velikaša njegova hrišćani, promeni ljubav svoju prema njima na gnev. I jednom kada beše veliko žrtvoprinošenje idolima car pozva Sergija i Vakha, da zajedno s njima žrtve prinesu, ali oni otvoreno otkazaše caru poslušnost u tome, piše iz žitija svetaca na Srbi.ch.
Van sebe od jarosti car naredi, te svukoše s njih vojničko odelo, i prstenje, i odlikovanja, i obukoše ih u ženske haljine; još im metnuše gvozdene obruče o vrat, i tako ih vođahu ulicama grada Rima na podsmeh svima i svakome. Po tom ih posla car u Aziju, svome namesniku Antiohu, na istragu. A ovaj Antioh beše se i digao do toga položaja pomoću Sergija i Vakha, koji ga u svoje vreme preporučiše caru. Kada ih Antioh poče savetovati, da se odreknu Hrista, i da sebe spasu beščešća muka i smrti, odgovoriše ovi svetitelji: "i čest i beščešće, i život i smrt - sve je jedno onome ko ište carstva nebeskoga".
Antioh baci Sergija u tamnicu, i naredi prvo da se muči Vakh. Sluge se menjahu jedan za drugim tukući Vakha svetoga, sve dok mu celo telo ne razdrobiše. Iz razdrobljenog i krvavog tela sv. Vakha izađe duša njegova sveta i na rukama angelskim ode Gospodu. Postrada cv. Vakh u gradu Varvalicu. Tada Sergije sveti bi izveden, i obuven u gvozdene opanke, s načičkanim ekserima, pa tako oteran u grad Rosaf u Siriju, i tamo mačem posečen, i duša mu ode u Raj, da tamo zajedno sa Vakhom, drugom svojim, prime vence slave besmrtne od Hrista Cara k Gospoda svoga. Postradaše ovi krasni vitezi vere Hristove oko 303. godine.
