Ovog proleća navršava se tačno 40 godina od premijernog prikazivanja jedne od najgledanijih i svakako najkvalitetnijih srpskih TV serija do dana današnjeg - reč je o ekranizaciji romana Arsena Diklića "Salaš u malom ritu" u režiji Branka Bauera.
Uzbudljiva priča o Milanu i Vasi, dvojici dečaka iz banatskog sela pod nemačkom okupacijom doživela je veliku popularnost u svoje vreme, a Slavko Štimac dokazao da je istinski dragulj našeg glumišta.
Kakva je to sezona bila, kakva godina sedamdesetšesta... Gledali su se "Grlom u jagode" na drugom programu, "Salaš u malom ritu" na prvom i, nešto kasnije, "Povratak otpisanih"!
Naravno, svi oni koji pamte "Salaš" uvek će se setiti fantastičnog Mrguda Radovanovića u ulozi Šicera, inspektora sa šeširom i cvikerima koji teroriše uboge seljane svojom lucidnošću. Ali bilo je tu još sjajnih, dobro oslikanih i odigranih likova; sadistički narednik Riđi (Sloba Velimirović), Brica (Mića Tomić), krčmar Paja (Pavle Vuisić), pa neponovljivi Cico Perović kao Jakob i mnogi drugi...
I jedan, tada mlad glumac, ostao mi je u dobrom sećanju kao staložen i uverljiv u liku Milanovog, tj. Štimčevog starijeg brata Pere, koga Šicer uzima za taoca, u potrazi za čovekom koji je "zapalio žito".
Miroljub Lešo rođen je pre 70 godina u Beogradu. Odrastao na Zvezdari u godinama posle rata, po sopstenom priznanju, od malih nogu je maštao da postane filmski glumac. Interesantno, glumu nije upisao u svom rodnom gradu, već je kao sedamnaestogodišnjak primljen u Dramski studio u Novom Sadu.
Po završenoj glumačkoj školi, Miroljub se seli u Šabac gde postaje član ansambla lokalnog pozorišta, 1965. godine. Tu se kratko zadržao, ubrzo odlazi u Pulu gde peče glumački zanat na daskama Istarskog narodnog kazališta. Ipak, vuče ga želja da se vrati u rodni Beograd. 1969. godine Lešo je primljen u ansambl Narodnog pozorišta.
Miroljub je prvi put pred kamere stao u svojoj 23. godini, glumeći jednog od robijaša u "zatvorskom" filmu Radoša Novakovića "Bekstva" (1968). Malo ko pamti ovu, po stilu i atmosferi, nesvakidašnju dramu inspirisanu istinitim bekstvom tridesetak komunističkih robijaša iz zatvora u Sremskoj Mitrovici. Ipak, ovaj film bio je prilika za nekoliko mladih glumaca-početnika da se predstave najširoj publici - među njima bili su Milan Gutović, Dragan Zarić i Josif Tatić. I debitant Miroljub Lešo, naravno.
Posle tog prvog izleta u svet filma, usledilo je zatišje, nekoliko sezona mladi glumac je proveo u Narodnom pozorištu, tiho i gotovo neprimetno. Sve do 1972. godine, kada je Stipe Delić, tek izabran da režira preskupu epopeju o famoznoj Petoj ofanzivi na Sutjesci, video fotografiju Miroljuba Leša i odmah ga pozvao na probno snimanje. Dodeljena mu je mala ali upečatljiva uloga neustrašivog mitraljesca Bore. U "Sutjesci" Miroljub je, iako još mlad i neiskusan, ostavio snažan utisak, kako svojim markantnim izrazom, tako i svedenom i veoma ubedljivom glumačkom igrom.
Te 1973. u Miroljubovoj karijeri dolazi do velikog zaokreta; najviše zahvaljujući uspešnom angažmanu u ratnom spektaklu "Sutjeska", stasiti glumac prodornog pogleda i dubokog glasa prestaje sa radom u pozorištu i potpuno se okreće glumi ispred kamera. Iste godine pojavio se i u filmu Predraga Golubovića "Bombaši", a dobio je i ulogu u hit seriji "Kamiondžije". 1975. glumio je u urbanoj drami Vlatka Gilića "Kičma", a tu su i epizodne role u serijama "Kapelski kresovi" i "Otpisani" (tumačio lik Slavka, dvostrukog agenta).
U svojoj tridesetoj, debitovao je Miroljub kao negativac na filmu, u ulozi zarobljenog nemačkog vojnika. Reč je o filmu Mikija Stamenkovića "Devojački most" (1976). Priča o razmeni zarobljenika između partizana i nacista rađena je u maniru francuskih krimića iz šezdesetih, zašećerena neretkim melodramskim izletima i, čini se, neizbežnom patetikom. Uprkos tome, "Devojački most" bio je jedan od popularnijih partizanskih filmova među ondašnjim klincima, gotovo u rangu legendarnog "Valtera" ili, recimo, "Partizanske eskadrile", dakle, omiljeniji od onih „ozbiljnih“ epopeja poput "Sutjeske" i "Užičke republike".
Iako sada već nešto iskusniji i stariji, Miroljub Lešo nije pripadao prvom glumačkom ešalonu jugoslovenskog filma. Uloge i filmovi su se smenjivali, reditelji i kolege su nesumnjivo cenili njegov rad i talenat, a on ostao veran svom opredeljenju da ničim ne privlači pažnju javnosti i medija, živeći skromno i nenametljivo. Jednom prilikom poverio se kako je svojim glumačkim radom na filmu zadovoljan i kako se od tog posla može živeti "pristojno, pristojnije nego od rada u pozorištu".
"BOŠKO BUHA" - INSERT
Najšira publika puno bolje ga je upoznala tek sa ulogom Pere u pomenutom "Salašu u malom ritu", TV seriji koja je dosegla ogromnu popularnost i najviše ocene stručne javnosti. 1978. Miroljub igra ulogu strogog komesara Bate u još jednoj ratnoj, partizanskoj drami "Boško Buha". Posle ovog filma bilo je već jasno da je Lešo najšire percipiran kao tipski glumac, majstor za uloge hrabrih i nepokolebljivih partizana, takoreći, ekspert za gerilce sa petokrakom na čelu. Najbolji dokaz za to su uloge koje su usledile - praktično sve su vojničke. U filmu "Hajduk" (1980) bio je kraljev žandarm u poteri za odmetnutim lokalnim junakom.
Igrao je i kod Lordana Zafranovića u „Padu Italije“, a nisu ga mimoišle ni TV serije sa vojničkom tematikom „Poslednji čin“ i „Vojnici“. U Kresojinoj sumornoj drami „Kraj rata“ (1984) Miroljub je glumio jednog od ustaških vojnika, vinovnika užasnog zločina kojeg stiže osvetnička ruka Bate Živojinovića.
Miroljub je glumio i u ambicioznoj inostranoj TV koprodukciji, šestodelnoj seriji „Quo Vadis?“ (1985) u režiji italijanskog sineaste Franka Rosija. Pored Leša, još nekoliko srpskih glumaca dobilo je relativno ozbiljne uloge u ovoj, na momente, dosadnoj ekranizaciji antologijskog romana Henrika Sjenkeviča - Marko Nikolić, Ljubiša Samardžić, Svetozar Cvetković... Za njih je to bila jedinstvena prilika da glume pored takvih majstora kao što su legendarni švedski glumac Maks Fon Sidov (u ulozi sv. apostola Petra) i Klaus Maria Brandauer.
Lešo se, par godina kasnije, pojavio u još jednom stranom projektu, ovoga puta glumeći železničara u opskurnom američkom hororu "Iza vrata 3" ("Beyond the Door 3", 1989), niskobudžetnoj koprodukciji sa prelepom Savinom Geršak u jednoj od vodećih uloga i sa više nego amaterskim specijalnim efektima koji danas deluju "kultno loše", tj. toliko su diletantski urađeni da su stekli svoje fanove među poklonicima B produkcije. Uniformu železničara oblačio je i za ulogu u "Kraljevskom vozu" Aleksandra Đorđevića (1981).
Miroljuba smo gledali i kao šefa stanice u komediji "Mrtav ladan" (2002), a iste godine pojavio se i u poslednjem ostvarenju velikog Živojina Pavlovića, potresnoj drami "Država mrtvih", sa sjajnim Radkom Poličem u glavnoj ulozi. Ovaj potonji film reditelj Pavlović, na žalost, nije stigao za života da završi. Nemontiran, punih sedam godina čekao je da bude kompletiran i javno prikazan, što je na kraju, sa mnogo entuzijazma i ljubavi uspeo da ostvari Pavlovićev prijatelj i poštovalac Dinko Tucaković.
Prisećam se i Miroljubove uloge taksiste u filmu "Bulevar revolucije", bio je i kradljivac u ratnoj drami "Vukovar, jedna priča"... Lešo je plenio nekom nesvakidašnjom mirnoćom, staloženošću, pa čak i kada je glumio antagoniste. Gajio je izvesni minimalizam u svom glumačkom izrazu, na filmskom platnu to je uvek delovalo ubedljivo, nenametljivo, a opet sigurno, znalački. Značajne zasluge u tome imao je i njegov ubedljiv, dubok glas, čist i razgovetan. I možda više od svega, pogled koji je mogao u svakom trenutku da "sevne", a delovao je umirujuće, sa razumevanjem.
Pre deset godina, Miroljub Lešo, sada već u poznom dobu, pojavio se u englesko-italijanskoj istorijskoj drami "Zatamnjenje" ("Fade to Black", 2006) reditelja Olivera Parkera, sa Denijem Hjustonom i Kristoferom Vokenom u glavnim ulogama. Ova interesantna krimi-priča o putešestviju Orsona Velsa kroz posleratnu Italiju snimana je jednim delom u Beogradu, te jeseni 2006. godine.
Sećam se kako sam jedne večeri šetao kroz Pionirski park kada sam začuo povike mase ljudi ispred Starog dvora; kada sam prišao bliže, ispostavilo se da je u pitanju bilo snimanje nekih masovnih scena za "Zatamnjenje", a kada sam se primakao još bliže, ugledao sam, na onom famoznom balkonu Skupštine grada, Kristofera Vokena, glavom i bradom! U crnom kaputu, držao je nekakav govor, dok je masa ispod balkona klicala sa odobravanjem...
Punih deset godina prošlo je od tada, od poslednjeg Miroljubovog pojavljivanja na velikom platnu. Sve do ovog proleća, tačnije, do ovogodišnjeg FEST-a, gde je prikazan najnoviji film Dejana Zečevića, našeg najzaposlenijeg filmskog reditelja u poslednjih nekoliko godina, autora koji prkosi zakonima ekonomske krize i, još više, srpske zbilje.
Zbilje koja bavljenje filmom tretira kao egzotičnu aktivnost lišenu svake logike, svakog smisla, a naročito tržišnog. O umetničkom da ne govorimo.
E pa, upravo u toj i takvoj zbilji, Zečević i njegova družina snimili su SF horor (reklamiraju ga kao prvi takav film u istoriji srpske kinematografije, što se čini izvesnim) pod nazivom "Procep" (2016), film u kojem, posle 10 "suvih“ godina, još jednom možemo da vidimo Miroljuba Leša. Ovoga puta, u ulozi misterioznog starca sa lovačkom puškom, negde u zabiti istočne Srbije, gde je, umesto američkih bombi pao - satelit, zajedno sa svojom jezivom tajnom...
"PROCEP" – TREJLER
Nisam gledao "Procep" i ne znam je li dobar ili ne ali mi je neizmerno drago što se Zečević setio da angažuje baš Leša, makar i na minut ili dva.
Miroljub provodi svoje penzionerske dane skromno i povučeno u svom domu na Karaburmi. Za koji mesec napuniće 70 leta. Kažu da ponekad navrati u obližnju kafanicu "Bagrem". Njegovo karakterno lice snažnih crta i setnog pogleda danas pokriva duga, snežno bela brada. Neka jubilej dočeka u dobrom zdravlju i neka ga takvo još dugo služi.
Mnogi od nas, naročito oni nešto stariji, njegove uloge, likove koje je tumačio i danas živo pamtimo. I zahvalni smo mu na tome.
----------------------------------------
SVE KOLUMNE MLADENA NIKOLIĆA
