Veliki pravoslavni skup počeće 19. juna, na Duhove, svetom arhijerejskom liturgijom, koju će u Sabornoj crkvi Svetog velikomučenika Mine u Heraklionu služiti svi patrijarsi i oko 400 mitropoliota, episkopa i sveštenika.

Srpsku pravoslavnu crkvu predstavljaće patrijarh Irinej i delegacija od 24 episkopa.

Ovaj događaj predstavlja prvi veliki skup svih pravoslavnih crkava od velikog raskola 1054. godine.

Glavna tema biće odnos prema Vatikanu, a s obzirom na to, moglo bi da dođe do velikog zaokreta u pravoslavlju.

Bugarska pravoslavna crkva najavila je da bi mogla da otkaže učešće na ovom istorijskom događaju.

Pan-pravoslavni sabor naišao je i na kontroverze – jedna od najznačajnijih je činjenica da se održava na Kritu, a ne u Istanbulu, u kome se nalazi sedište Vaseljenske patrijaršije. Taj potez navodno je napravljen pod pritiskom Rusije zbog tenzija na relaciji Moskva-Ankara.

Bugarska crkva postavila je mnogobrojna pitanja oko sazivanja sabora na Kritu i iznela nekoliko primedbi, nakon čega je pozvala na odlaganje. Međutim, sabor neće biti odložen tako da će Bugarska pravoslavna crkva najverovatnije otkazati učešće.

I SPC je iznela stav da s održavanjem Sabora ne treba žuriti. To je razlog što u dnevni red skupa na Kritu nisu ušle pojedine veoma važne teme, poput sticanja autokefalnosti crkava.

“Pojedini tekstovi koji će biti razmatrani na Saboru pisani su pre više decenija i ne odgovaraju u potpunosti današnjem vremenu. Postoje, uz to, i neslaganja, pa i poremećeni odnosi među pojedinim crkavama oko mnogih pitanja. Gotovo da nema sumnje da bi Svepravoslavni sabor dao bolje rezultate da je za pripremu bilo još najmanje godinu ili dve”, naveli su ranije u patrijaršiji SPC za "Novosti".

Sabor na Kipru biće i test za odnose među pojedinim patrijaršijama, pre svega Vaseljenske i Ruske patrijaršije.

O složenosti njihovih odnosa svedoči i činjenica da Moskovska patrijaršija, uostalom kao i turska vlada, izbegava da poglavara Carigradske patrijaršije naziva "vaseljenskim", kako se to uobičajeno čini.

Na Saboru će biti razmatrano šest ključnih tema vezanih za pitanja pravoslavnog ispovedanja hrišćanske vere, kao i ustrojstva pravoslavne dijaspore. Na stolu će biti i pitanja o svetoj tajni braka, važnosti braka, važnosti posta i njegovog pridržavanja.

Odnosi dve najznačajnije crkve, Vaseljenske i Ruske pravoslavne crkve često su bili na relacijama toplo-hladno. Jedno od ključnih razloga neslaganja dveju crkava jeste i odnos prema Vatikanu i stav prema ekumenizmu, kao i sporenje statusa Crkve Češke i Slovačke.

Ono što će najverovatnije biti između ostalog tema na velikom Saboru jeste i odnos SPC sa Rumunskom patrijaršijom zbog problema vezanih za nekanonsko delovanje rumunskih sveštenika u Timočkoj Krajini. Zato što je reč o upadanju u prostor jurisdikcije druge crkve, u ovom slučaju SPC.