Od konja, preko "Belgijanaca", "Čeha" (popularnih "Katica"), "Švajcaraca" do "Španaca"...

Tramvaji su simbol Beograda, jedan od njegovih zaštitnih znakova, najstarili oblik gradskog prevoza u glavnom gradu Srbije.

Beogradom danas krstare tramvaji na 12 linija, a pre tačno 125 godina (1892. godine) puštena je u promet prva linija na konjsku vuču, na potezu od Kalemegdana (Savskog pristaništa) do Slavije, koju decenijama popularno nazivamo "Krug dvojke".

Prvobitna trasa je išla od Policijskog komesarijata do Železničke stanice, potom Spomeničkom (današnja Nemanjina) i Fruškogorskom (današnja Resavska) do raskrsnice sa Kragujevačkom (današnja Ulica kralja Milana), kod Oficirskog doma. Odatle je do Slavije korišćena pruga linije koja je saobraćala od Kalemegdana.

Ova linija ima ne samo istorijsku, već i turističku i emotivnu vrednost za sve Beograđane, a posebno je zanimljivo da je bilo i nezgoda. Naime, strma ulica Rige od Fere bila je uzrok nekoliko prevrtanja tramvaja, tako da je 1912. godine trasa iz nje prebačena u Knez Mihailov venac (današnja ulica Tadeuša Košćuškog).

Taj tramvaj tada nije bio linija 2 koja je uvedena kasnije (tek 1928. godine) i koja je, zapravo, asocijacija za tramvajski saobraćaj u Beogradu. Kako linije 1 odavno nema, "dvojka" je dobila to počasno mesto u spisku linija GSP-a.

Linija broj 2 je specifična po tome što je kružna, tj. nema početnu, niti krajnju stanicu i ulaskom u tramvaj u oba smera dovešće vas, pre ili kasnije, na isto odredište. "Dvojka" takođe opisuje zamišljeni "krug" oko najužeg centra grada koji je znatno kasnije nakon njenog uvođenja postao poznat i kao "Krug dvojke".

Beograd iz ugla tramvajdžija (FOTO)

Tramvaji su uvedeni na osnovu ugovora iz 1891. godine koji je tadašnji predsednik opštine Beogradske Milovan Marinković potpisao sa Periklesom Cikosom iz Milana. Ugovorom, koji je bio potpisan na 45 godina, bili su predviđeni tramvaji na konjsku vuču i na paru, vazdušni pritisak i elektricitet.

Tim ugovorom bile su predviđene tri tramvajske linije ili kako se tada govorilo "varoške željeznice" -  do Novog groblja, do Železničke stanice i do Topčidera. Za tramvajske linije po radskim ulicama je bila predviđena konjska vuča, dok bi se na linijama za Topčider, duž Save za prevoz robe i na onima za koje se pokaže da je bolje, koristila vuča "mahinama".

Zanimljiv podatak koji se može naći u istorijskim spisima: na liniji koja je išla prugom sa konjskom vučom, od Terazija preko Marvenog trga (današnji Trg Nikole Pašića), Fišekdžijskom ulicom (današnji Bulevar kralja Aleksandra) i Novim putem (današnja Ruzveltova ulica) do Novog groblja, osim putnika, bio je planiran i prevoz pokojnika.

Za uvođenje tramvaja na električni pogon bilo je neophodno da bude izgrađena eletrična centrala, koja je završena u avgustu 1893. godine. Pred početak leta 1894. godine, električni tramvaj se prvo pojavio na pruzi koja je od Svetosavskog doma u Dušanovoj ulici išla kroz ulice Rige od Fere i Gornje gradsko polje pored Kalemegdana do Pristaništa.

Tramvaji na električni pogon su tada bili "hit", odraz civilizacijskog napretka društva, simbol evropskog modernog društva. Beograd je tada bio rame uz rame sa evropskim metropolama.

Početkom 20. veka, odnosno tačno pred Prvi svetski rat, 1912. godine, beogradski tramvajski sistem je imao 8 linija, 24 tramvaja i 12 prikolica. Posle razaranja u Prvom svetskom ratu, beogradski prevoz je obnavljan u fazama sve do 1932. godine.

U novembru 1935. godine prvi tramvaj je spojio Zemun i Beograd, a na hiljade ljudi su oduševljeno dočekali ovaj događaj.

Pred Drugi svetski rat, Beograd je imao 10 tramvajskih linija i ukupno 104 tramvaja.

Posle novih razaranja u drugom velikom ratu 20. veka, Beograd je počeo da staje na noge krajem 50-ih i početkom 60-ih godina. Uporedo sa obnavljanjem grada, uspostavljen je i nov sistem gradskog prevoza.

Gradski saobraćaj u Beogradu su obeležili tramvaji "Belgijanci" i "Lejland" autobusi. "Belgijanci" su saobraćali do 80-ih godina, kada su ih zamenili češki ČKD tramvaji. Belgijski PPC i "Đuro Đaković" tramvaji su do kraja decenije povučeni iz upotrebe.

Posle sankcija, rata u bivšoj Jugoslaviji, NATO bombardovanja, ponovo je cela zemlja morala da bude obnavljanja, a samim tim i sistem javnog gradskog prevoza u Beogradu. Osim donacija autobusa iz Japana, Beograđani i njegovi posetioci, dobro pamte i donaciju tramvaja iz švajcarskog grada Bazela (zeleni tramvaji), a u tom periodu nabavljen je i određeni broj novih čeških tramvaja Tatra ČKD T4, kao i 30 španskih tramvaja CAF Urbos 3.

Čime najviše volite da se vozite?

ŠTA SVE DANAS IMA U DEPOIMA GSP-a?

Tatra KT4 - 132 tramvaja

Ovaj tramvaj bio je odomaćen kao "Katica" u Jugoslaviji. Čehoslovačka firma ČKD (Českomoravská Kolben-Daněk) se od proizvodnje tenkova u Drugom svetskom ratu, "prešaltovala" na pravljenje tramvaja i postala je najveći evropski proizvođač ovih šinskih vozila.

Düwag Be4/6 - 44 tramvaja i 35 prikolica

Popularni "Švajcarac". Proizvela ih je dizeldorfska firma "Düwag", koja je imalča monopol na proizvodnju šinskih vozila u Zapadnoj Nemačkoj. Iz švajcarskog grada Bazela su početkom ovog veka dopremljeni tramvaji, a Vlada Švajcarske je finansirala i tehničku adaptaciju za beogradske uslove, remont, transport, kao i obuku naših vozača i mehaničara u Bazelu.

CAF Urbos 3 - 30 tramvaja

Takozvani "Španac". Ovi tramvaji su niskopodni, bešumni, moderni, klimatizovani. Brzina im je do 60km/h, kapacitet 300 ljudi. Jedan ovakav tramvaj košta oko 2 miliona evra, Beograd je 2009. godine kupio 30 takvih vozila od baskijske firme CAF, uz pomoć kredita Evropske unije.