NEKADA AJA SOFIJA BEOGRADA, A SUTRA PODZEMNA GARAŽA! Obrenović ju je uklonio za vreću dukata, a izgledala je VELELEPNO!

Zamislite sebe kako ste krenuli put Tašmajdana. Pogledate ka mestu gde se danas nalazi Narodna Skupštine i umesto političkog, ugledate verski hram. I to ne bilo kakav. U svoj svojoj grandioznosti dočekala bi vas Batal džamija (do 1789. godine Ejnehan-begova džamija), u to vreme najveća i najlepša građevina u Srbiji kojoj je, prema rečima putopisaca tog vremena, parirala jedino čuvena Aja Sofija.

U napadu Austrijanaca na Beograd 1717. godine, koje je predvodio Eugen Savojski, Ejnehan-begova džamija se nalazila na liniji borbi. Smatra se da je tada prvi put oštećena.

Za vreme druge austrijske okupacije Beograda (1717-1739) ova džamija je bila pretvorena u skladište uniformi regimente princa Aleksandra Virtemberškog. Mnoge druge džamije su bile pretvorene u crkve različitih hrišćanskih redova, trgovine ili boravišta. Nakon pobede Turaka nad Austrijancima, kod Grocke 1739. godine i njihovog ponovnog povratka u Beograd, pristupilo se popravkama oštećenih džamija. Ejnehan-begova džamija je popravljena tek 1766. godine.

U borbama za Beograd, 1789. godine, džamija je bila prilično oštećena i tada se po prvi put spominje Batal-džamija. Turci su je, kao monumentalni objekat, koristili za odbranu, a glavnokomandujući austrijskih trupa, maršal Laudon, je prema njenom minaretu usmeravao i određivao pravce napada na grad. Austrijanci su tada po treći put od Turaka preuzeli Beograd i zadržali se u njemu svega dve godine.

U borbama za oslobođenje Beograda u Prvom srpskom ustanku 1806. godine, Turci su sa Batal-džamije pružali otpor ustanicima koji su se bili ušančili na Tašmajdanu. Tokom tih borbi Batal-džamija je bila dosta oštećena, kao i mnoge druge džamije u Beogradu. Za vreme Drugog srpskog ustanka, ustanici su u džamiji držali svoje isturene straže prema Beogradu i s njenih ruševina kontrolisali dunavsku stražu Beograda i Vidin kapiju. Srpski ustanici su je i u prvom i u drugom ustanku rušili, pa je tu nastala stočna pijaca. Ona je čišćena na Veliku subotu.

Beogradski vezir, Jusuf-paša, imao je nameru da popravi Batal-džamiju. Jusuf-paša je o tome obavestio kneza Miloša, 20. juna 1836. godine, napomenuvši da je: "... indžinir Ethem-bej, vidio je kako stoka ulazi u ovu džamiju, zbog čega su joj zazidana vrata..."

Knez Miloš nije dozvolio opravku navodeći da je Vračar u srpskim rukama. Knez Miloš je mislio da se popravkom Batal-džamije teži proširenju turske vlasti izvan granica beogradske varoši, a imao je hatišerif po kome je sva zemlja van varoši bila u nadležnosti Srba. Ni posle dužih pregovora i urgencija iz Carigrada džamija nije popravljena. Međutim, Batal-džamija je i dalje privlačila pažnju domaćih i stranih putnika koji su prolazili kroz Beograd.

Kad je Karađorđe osvojio Beograd, šerefe i vrh minareta su se sručili sa svoje gorde visine, a centralni deo je, prkoseći zubu vremena, ostao postojan, izuzev nasilno razvaljenog glavnog portala. Međutim, ubrzo nakon odlaska Turaka Osmanlija (1867. godine), stara Batal džamija je 1869. godine, po naređenju namesnika Blaznavca, sravnjena sa zemljom. Na mestu nekadašnje Batal džamije, podignuta je zgrada Savezne skupštine, čiji je prvi projekat izradio Konstantin Jovanović 1891. godine.

(MONDO)