Na današnji dan, 1941. godine Treći rajh je, bez objave rata, napao Kraljevinu Jugoslaviju. U vazdušnim udarima nacističke Nemačke na Beograd, grad je razoren i poginulo je više hiljada ljudi.
Život za odbranu grada dalo je 11 pilota, koji su se zajedno sa ostalim jugoslovenskim vazduhoplovcima hrabro suprotstavili nemačkim avionima.
Naredbu za vazdušni napad na Beograd izdao je tadašnji nemački kancelar i vođa Trećeg rajha Adolf Hitler, a povod je bio Martovski puč kojim je, zbog pristupanja Trojnom paktu, sa čela Kraljevine Jugoslavije svrgnuto tročlano kraljevsko namesništvo predvođeno knezom Pavlom Karađorđevićem.
Napad Trećeg rajha na Beograd počeo je 6. aprila 1941. godine oko 06.45 snažnim udarima vazduhoplovnih snaga, specijalnim dejstvima i brzim prodorima oklopno-mehanizovanih jedinica.
Više od 450 nemačkih bombardera, praćenih lovačkom avijacijom, poletelo je sa aerodroma iz Austrije, Mađarske i Rumunije.
Posle prvog ranog jutarnjeg udara usledila su još tri talasa bombardovanja, nastavljenog tokom noći, a onda i 7. aprila.
Ono po čemu će kratki Aprilski rat ostati upamćen je herojstvo jugoslovenskog vazuhoplovstva, čiji su piloti branili narod i državu, znajući da idu u smrt.
Piloti 6. lovačkog puka Jugoslovenskog vazduhoplovstva uspeli su da obore 13 fašističkih aviona, ali je vazdušna odbrana Beograda bila nemoćna pred mnogostruko jačim neprijateljem.
Koliko je tačno ljudi stradalo ne zna se. Broj poginulih se razlikuje po navodima i dokumentima. Pretpostavlja se da je u prvom naletu bombardera poginulo oko 2.500 Beograđana. Više stotina stradalo je u skloništima u porti Vaznesenjske crkve i u Karađorđevom parku.
Bombe su razarale državna, civilna i vojna nadleštva, industrijske i infrastrukturne objekete, ustanove nacionalne kulture, stambene četvri, bolnice i podzemna skloništa...
Uništeno je 800 zgrada, teže oštećeno oko 2.000 objekata. Namerno je uništena Narodna biblioteka Srbije, osnovana 1832. godine, sa oko 300.000 knjiga, uključujući srednjovekovne rukopise i druga dela od neprocenjive vrednosti za srpsku kulturu.
Piloti Kraljevskog vazduhoplovstva izveli su kontraudar na ciljeve u Austriji, Mađarskoj, Albaniji.
Kratkotrajni Aprilski rat, koji je počeo tog 6. aprila bombardovanjem Beograda, završen je 17. aprila 1941. godine okupacijom i podelom Jugoslavije između Sila Osovine.
Stanje pre nemačkog napada
Jugoslavija je 1941. godine bila okružena članicama Trojnog pakta: na severu su to bile Mađarska i Nemačka, na zapadu i jugu italija, a na istoku Rumunija i Bugarska.
Predstavnici Kraljevine Jugoslavije, predsednik vlade Dragiša Cvetković i ministar spoljnih poslova Aleksandar Cincar-Marković, su posle jednoglasne odluke vrha države, u Nemačkoj 25. marta 1941. godine potpisali pristupanje Jugoslavije Trojnom paktu. Hitler je pristao na jugoslovenske uslove: poštovaće se suverenitet i integritet Jugoslavije; od Jugoslavije se neće tražiti vojna pomoć niti prelaz ili transport trupa kroz zemlju u toku trajanja rata; interes Jugoslavije za slobodan izlaz na Egejsko more uzeće se u obzir prilikom reorganizacije Evrope.
Jugoslavija je ovim sporazumom faktički dobila neutralnost. Knez Pavle Karađorđević, prvi namesnik i defakto šef države, znao je da je to najbolja odluka, jer bi u slučaju rata najviše stradali Srbi, Hrvati i Slovenci bi verovatno sklopili nagodbu sa Hitlerom, a nažalost baš to se i desilo.
Sam Pavle je bio svestan da se Hitler neće do kraja pridržavati sporazuma. Međutim, svaki trenutak mira koji je do neizbežnog rata time dobio, bio je jako dragocen. Knez je želeo da što više odloži ulazak Jugoslavije u rat jer je bio svestan da će njegov narod ponovo stradati, ovaj put više i strašnije nego ikada. Međutim, to Velikoj Britaniji i Sjedinjenim Američkim Državama nije odgovaralo.
Državni udar 27. marta
Vinston Čerčil, premijer Ujedinjenog Kraljevstva, je nameravao da Jugoslaviju koristi kao topovsko meso u borbama sa Hitlerom želeći da stvori novi front na Balkanu, koji će Nemcima otežati položaj na evropskim frontovima i koji će smanjiti pritisak Hitlera na Britaniju. Zato su Britanci odlučili da u Jugoslaviji izvedu državni udar 27. marta 1941. godine, uz pomoć jugoslovenskih političara i generala koje su finansirali.
Državni udar je isplanirala britanska Služba za specijalne operacije (SOE). Osnovali su je 1940. godine Čerčil i ministar ratne privrede Hju Dolton. Njen glavni zadatak bio je organizovanje sabotaža i subverzija. Služba je podmićivala mnoge srpske stranke, vršila britansku propagandu preko novina, uticala na ostavke tri ministra tokom glasanja o Trojnom paktu... Puč 27. marta su uz direktna uputstva iz Londona vodili radikal Miša Trifunović i Miloš Tupanjanin iz Zemljoradničke stranke.
Borivoje Mirković, general vazduhoplovstva u vojci Kraljevine Jugoslavije i general Dušan Simović nadgledali su izvođenje državnog udara. Prema pismima slovenačkog lidera u to vreme, Mihe Kreka, koji je bio i ministar u vladi, "Mirković je u Kairu priznao da je još pre rata bio britanski obaveštajac."
U Beogradu su izbile demonstracije na ulicama i u školama, a narod uzvikivao je "Bolje rat nego pakt, bolje grob nego rob!" Narodom je bilo lako manipulisati, zbog opravdano jakih negativnih osećanja prema Nemcima koji su u najvećoj meri odgovorni za 1.200.000 poginulih Srba tokom Prvog svetskog rata.
Međutim, narod je bio prevaren. Istog dana kada je puč sproveden, Hitler je odlučio da svom silom napadne Jugoslaviju. Dao je direktivu broj 25: "Vojna pobuna u Jugoslaviji izmenila je političku situaciju na Balkanu. Jugoslavija, čak i ako u početku bude davala izjave lojalnosti, mora biti smatrana neprijateljem i mora biti pobeđena što je brže moguće."
Za novog predsednika jugoslovenske vlade posle puča postavljen je general Dušan Simović. Novi ministar spoljnih poslova Jugoslavije Momčilo Ninčić je pokušavao da nemačkom abasadoru objasni da nova vlada generala Simovića namerava da vodi identičnu politiku kao pre puča, bez ikakve izmene. Pučisti su shvatili šta su uradili, ali bilo je kasno. Odmah su prihvatili onu politiku koju su osuđivali i na čijoj su osudi izveli puč. Beograd će biti sravnjen sa zemljom.
Bombardovanje Beograda
Hitler je odlučio da se Beograd bombarduje kao kazna za puč, pod kodnim nazivom "Operacija Odmazda". Rajhsmaršal Herman Gering je 27. i 28. marta 1941. prebacio oko 500 lovaca i bombardera iz Francuske i Nemačke na aerodrome nedaleko od jugoslovenske granice. Komandant vazuhoplovstva, general Aleksander Ler, odredio je ove avione za napad na jugoslovensku prestonicu u talasima danju i noću. Ler je izdao naređenje za bombardovanje 31. marta, ali je odluku o bombardovanju Beograda Hitler potvrdio tek 5. aprila.
Prvi talas vazdušnihnapada je udario na Beograd između 6.30 i 6.45 časova. U prvom talasu bombardovani su beogradska elektrana, Glavna pošta, Ministarstvo vojske i mornarice, zgrada Vrhovne komande, zgrada Vojne akademije, Kraljev dvor na Dedinju, kasarna Kraljeve garde na Topčideru, štab Žandarmerije, aerodrom u Zemunu i drugi ciljevi.
Odmah posle prvog talasa, kralj Petar II, Ministarski savet i Vrhovna komanda napustili su Beograd i povukli se u unutrašnjost. Drugi talas nemačkih napada usledio je oko 10 časova, a činilo ga je 57 obrušavajućih bombardera. Država je bila potpuno paralisana.
Aprilski rat je završen potpisivanjem kapitulacije 17. aprila 1941. Jugoslavija je okupirana i podeljena između Sila Osovine. Kraljevska porodica i članovi vlade otišli su u egzil u London. Tamo su bili pod nadzorom britanske obaveštajne službe, koja ih je i nakon Drugog svetskog rata držala pod prismotrom. Nakon rata, nove komunističke vlasti su im zabranile povratak u Jugoslaviju.
BONUS VIDEO:
(Kurir/RTS/Mondo)
