Beograd: Otvorena izložba "Srbija 1915"
1/31
Beograd: Otvorena izložba "Srbija 1915"
Vidi galeriju
Mondo/ Stefan Stojanović Srbija 1915.

U Vojnom muzeju u Beogradu otvorena je izložba "Srbija 1915", povodom stogodišnjice kombinovanog austrougarsko-nemačkog napada na Beograd i Srbiju, koji počeo na današnji dan, 6. oktobra.

Izložba je potresno svedočanstvo o herojskom otporu gladne srpske vojske koji je pružila daleko nadmoćnijoj sili sitih i dobro opremljenih Austrijanaca i Nemaca, potpomognutih Bugarima, tradicionalno raspoloženim za napad na Srbiju.

Postavku, čiji je autor kustos Vojnog muzeja Vuk Obradović, čine oprema, oružje i fotografije srpskih vojnika, kao i zaplenjeno neprijateljsko oružje, retka austrijska odlikovanja i fotografije nemačko-austrijskih zverstava u Srbiji.

Srbiju je 1915. godine, nekoliko meseci po početku Prvog svetskog rata u drugoj polovini 1914. godine, koji je izbio posle sarajevskog atentata, pogodila katastrofalna epidemija dizenterije, trbušnog i pegavog tifusa. Do maja 1915. razbolelo se 500.000 ljudi, a umrlo je po 35.000 vojnika i ratnih zarobljenika, kao i 100.000 civila.

Pod komandom nemačkog generala Augusta fon Makenzena, Srbiju su napale kombinovane nemačko-austrougarske snage, ukupne snage 298 bataljona, a istoričari tvrde da se na Srbiju tada obrušila sila od 600.000 vojnika.

Austrijanci i Nemci su 6. oktobra 1915. godine strahovitim bombardovanjem počeli napad na beogradskom, moravskom i kolubarskom pravcu, a Bugari su im se spremno pridružili 13. i 14. oktobra napadom ka Nišu i dolinama Južne Morave i Vardara.

Srbi su se grčevito branili, iščekujući pomoć saveznika koja nikada nije stigla, da bi krajem novembra počelo povlačenje preko Albanije i Crne Gore ka Jadranskom moru.

To je označilo i početak pogibije ukupno 72.000 vojnika i oficira, koji su stradali od napada albanskih bandi, gladi i hladnoće.

Posebno potresan utisak na izložbi ostavlja kompozicija fotografija koju čine slika starice sa glavom u rukama u gotovo praznoj kući u okupiranoj Srbiji, dok je pored nje stoji fotografija nemačkih vojnika koji se baškare u srpskoj crkvi, a tu je grupa Austrijanaca koji poziraju likujući nad obešenim srpskim seljakom.

Posetiocu ove postavke na Kalemegdanu nameće se pitanje da li su tolike žrtve bile vredne. Da li je Srbija za jedan vek, sve slaveći velike pobede, uspela da proćerda baš sve za šta su položeni toliki životi? Kako je moguće da je tako lako zaboravljena sva patnja hiljada nepoznatih junaka?

Možda bi nam svetla budućnost, koja se stalno obećava, bila makar malo izvesnija kada bi stigli do odgovora na ova pitanja.