Predsednica vlade Ana Brnabić prisustvovala je danas u Prokuplju obeležavanju stogodišnjice oslobođenja tog grada u Prvom svetskom ratu i otkrivanju spomenika Gvozdenom puku.

U Prokuplju, koje obeležava 100 godina od kada su u taj grad 1918. umarširale jedinice Prve srpske armije na čelu sa vojvodom Petrom Bojovićem, otkriven je spomenik Drugom pešadijskom puku srpske vojske, poznatiji po svom nazivu "gvozdeni", koji je učestvovao u ratovima od 1912. do 1918. godine, a u istoriju ušao zbog junaštva kojim je zadivio i skoro sve savezničke vojske i njihove vojskovođe, vlade i narode.

Na spomeniku su uklesana imena svih bitaka u kojima je učestvovao Gvozdeni puk u oba Balkanska rata i u Prvom svetskom ratu i navedeni su svi oslobođeni gradovi 1918. godine.

Isklesana su i lica komandanta Gvozdenog puka Milivoja Stojanovića Brke, francuskog pukovnika Šarla Pranijea, kao i Milunke Savić i Flore Sands.

Imena junaka Gvozdenog puka uklesana su i na mermernim pločama u spomen parku.

KAKO SU "GVOZDENI" UŠLI U ISTORIJU

Čuven po hrabrosti, čvrstini i visokom borbenom moralu, puk su u prvom pozivu popunjavali srpski vojnici u najboljoj životnoj snazi, od 21 do 31 godine starosti, koji se mobilisao upravo u ovom gradu gde se nalazila okružna pukovska komanda.

Solunski front: Kad su Srbi bili narod najhrabriji

Među članovima puka bilo je najviše pripadnika Topličkog okruga, Jablaničana, Pustorečana,Topličana i Zaplanjaca, a uoči rata, 7. oktobra 1912. godine kad je puk pošao iz Prokuplja u rat protiv Turaka, u njegovom sastavu bilo je 60 oficira, 445 podoficira i kaplara, 4.210 redova i 29 muzičara.

O borbenom moralu srpskih vojnika koji su činili ovaj puk uverljiv zapis ostavio je njihov protivnik i okupatorski vojnik, kaplar 11. puka 9. austro-ugarske divizije i učesnik Cerske i Kolubarske bitke, poznati književnik Egon Ervin Kiš.

"Tek u Srbiji 1914. godine shvatio sam da je ljubav prema slobodi malih naroda, jača sila od nasilja velikih i moćnih. Tek ovde sam shvatio Šatobrijana, da neumitna sila volje savlađuje sve, a da je slabost sile u tome što veruje samo u silu", zabeležio je Kiš.

Čuveni francuski general Luj Franše d"Epere zapisao je: "To su seljaci, skoro svi; to su Srbi, tvrdi na muci, trezveni, skromni, nesalomivi; to su ljudi slobodni, gordi na svoju rasu i gospodari svojih njiva".

Od 50 pukova, koliko je brojala srpska vojska, samo je Drugi pešadijski puk prvog poziva, nosio počasni naziv "Gvozdeni puk".

To ime puk nije dobio ni od kralja, ni srpske Vrhovne komande već, već spontano od srpskih vojnika drugih pukova zbog izuzetne hrabrosti i velikih ratničkih podviga na bojnom polju Balkana.

Kako beleže istorijski izvori, neprijatelj bi, kada bi saznao da je ispred njega "gvozdeni", zadrhtao i hvatala bi ga panika, a od njega su se, kažu, naročito plašili Bugari.

Posebna karakteristika ovog puka bila je što su vojnici bili u stanju da i po ceni najtežih gubitaka do zadnjeg časa brane položaje i prelaze u juriš i onda kada bi svaka druga vojska počela da odstupa, a skoro svaku borbu završavali su silovitim jurišem na bajonet.

Na žalost, veliki broj hrabrih vojnika koji su činili "gvozdene" nikada se nije vratilo svojim kućama.

Ratna zastava Drugog pešadijskog puka Moravske divizije prvog poziva "Knjaz Mihailo", bila je najodlikovanija zastava u srpskoj vojsci.

Podsetite se MONDO priče o Moravskoj diviziji:

Kako su Srbiju odbranili "seljački sinovi"

Pukovskoj zastavi pripala su odlikovanja: Karađorđeva zvezda sa mačevima II reda, Karađorđeva zvezda sa mačevima III reda, Karađorđeva zvezda sa mačevima IV reda, Orden Belog orla III reda, Zlatna medalja za hrabrost i Francuski ratni krst sa palmom.

Posebno mesto ovog puka u srpskoj vojsci potvrđuje i činjenica da je kovčeg sa posmrtnim ostacima kralja Petra Prvog Karađorđevića bio prekriven upravo zastavom Drugog gvozdenog puka.

Zanimljivo je i da su se u borbama ovog puka proslavile i jedine dve žene nosioci Kraljevskog ordena Karađorđeve zvezde sa mačevima - Milunka Savić i Flora Sends.

Puk je sve do 5. maja 1920. godine zadržan u Beogradu kao gardijska jedinica, obezbeđujući Dvor, Narodnu skupštinu i ministarstva, a tek kada je formirana garda, puk je demobilisan.

Spomenik ovom puku podigli su 2016. godine meštani planinskog sela Igrište, nedaleko od Kuršumlije, dobrovoljnim prilozima, a danas će biti otkriven još jedan spomenik u Prokuplju.