MILOŠ JE BIO GRADONAČELNIK BEOGRADA I NAJBOGATIJI SRBIN! Bio je "težak" 17 MILIJARDI dolara, a zbog ovoga su ga NAPADALI

Miloš Savčić, inženjer, bio je gradonačelnik Beograda i neobičan poslodavac i za to vreme: njegovi rudari dobijali su besplatnu kuću, zemljište, ogrev, struju, zdravstvenu negu i jednu od stvari za koju je smatrao da je najbitnija - besplatno obrazovanje za svoju decu. Prema svedočenju njegovih potomaka, bio je 11. u Evropi po bogatstvu pre Drugog svetskog rata, a njegovo bogatstvo 1946. godine procenjeno je na 960 miliona dolara, što po nekim procenama, danas iznosi oko 17 milijardi dolara! 

Godine 1893. osnovao je svoju inženjersko–arhitektonsku kancelariju, a prvi posao mu daje Luka Ćelović - projektovanje kuće u Karađorđevoj. Po podacima, Savčić je prvi u Beogradu za gradnju počeo koristiti armirani beton. Utemeljio je staze privatnog preduzetništva i dokazao da je njegova vera u domaće stručnjake bila opravdana. Između ostalog, projektovao je klanicu i izgradio kanal – tunel od ugla Bosanske i Balkanske ulice do ulice Kneza Pavla.

Godine 1901. kupio je veliku državnu šumu "Tara" i napravio prvu parnu strugaru u Srbiji. Izgradnju pruge Niš – Knjaževac započeo je 1911. godine, a do početka Prvog svetskog rata je završio oko 90 odsto radova na njoj, sa preko 30 tunela i 20 mostova. Pruga je proradila tek 1920. godine, jer je rat omeo inženjera Savčića u planovima. 

Kao gradonačelnik se okrenuo poboljšanju efikasnosti komunalnih službi i stvaranju modernog grada. Za kratko vreme uspeo je da uvede novi način naplate električnog osvetljenja i vode, koji je omogućio samofinansiranje opštine, a finansijski je grad ojačan i osnivanjem Štedionica Opštine grada Beograda s ciljem da prima prihode i plaća troškove opštine.

Nastavljen je dalji rad na kaldrmisanju ulica, za koje je sam izgradio program i sve potrebne elaborate, a Beograd je dobio i novu, modernu školu "Kralj Aleksandar I" u Dečanskoj ulici (danas Muzička škola "Mokranjac"). Kao izvršilac testamenta Nikole Spasića, započeo je izgradnju Gradske bolnice u Beogradu.

Njegove najveća zasluga na funkciji gradonačelnika je to što je oslobodio grad od nepovoljnog kratkoročnog zajma koji je, zbog zateznih kamata, pretio da uguši prestonicu. Problem je rešen uzimanjem novog zajma od švajcarskih banaka, kojim je prethodni zajam u potpunosti isplaćen, njegovim ličnim sredstvima, a izgrađena je i nova električna centrala u Beogradu.

Zbog ovog poduhvata je najoštrije napadan, pa čak i tužen sudu pod sumnjom da je finansijski oštetio Beogradsku opštinu, ali je sud utvrdio da je ceo postupak oko ugovora o građenju električne centrale urađen po zakonu. Preplitanje političkih i privrednih funkcija u ono vreme nije bila neuobičajena pojava, ali je u slučaju Milana Savčića izazivala podozrenje srpske javnosti. Naredna opštinska uprava Beograda, ukazom je postavljena 23. maja 1930.

Od vinograda do elitnog beogradskog naselja

Savčić je bio vlasnik mnogih nekretnina u Srbiji, Crnoj Gori, Makedoniji i okolnim državama. Mnoge zgrade sa neparnim brojevima u Knez Mihailovoj bile su u njegovom vlasništvu. Otkupio je u Beogradu vinograde i izgradio kuću za ćerku i sebe, što predstavlja početak izgradnje elitnog beogradskog naselja Dedinje. Ova raskošna vila u Užičkoj 15, vremenom je postala rezidencija budućih srpskih vladara, među kojima su svakako najpoznatiji Josip Broz Tito i Slobodan Milošević.

Ulazi u ekonomske vode i postaje suvlasnik Agrarne, Vračarske i Izvozne banke. Stvara holding Prometna banka i na taj način porodica objedinjuje svoj imetak. Pokrenuo je fabriku vagona (današnji "14. oktobar") i osnovao fabriku lima u Zemunu. Pored poslovnog angažmana Savčić je za vreme Prvog svetskog rata u Ženevi, zajedno sa Jovanom Cvijićem i profesorom Đorđevićem, osnovao Srpski komitet i učestvovao u osnivanju Društva naroda.

Gradio je i izvan Beograda. Projekat izgradnje Ribarske banje između 1904. i 1911. godine vezuje se za Miloša Savčića. Bio je veliki akcionar Beočinske fabrike cementa. Osnovao je i Brodarsko-transportno preduzeće u Beogradu. Pominje se i kao tehnički direktor Društva za tehnička preduzeća. Savčić je preuzeo od Đorđa Vajferta rudnik "Podvis", a kasnije rudnike "Tresibaba", "Blagovesti", "Rakova gora", "Soko", "Čitluk" i "Jelašnica". Prelazi na Kosmet, gde kupuje kopove lignita "Kosovo", a 1930. otvara rudnik "Trepča" i proširuje otkopna polja na oko četiri stotine hiljada kvadratnih metara. Uvodi moderne žičare, pravi kuće za rudare koje su imale kupatila. Podiže i prvu elektranu - današnji "Obilić". Smatra se da je u njegovom vlasništvu bilo čak 250 rudnih polja, a kao što smo rekli na početku, bio je i pionir po pitanju socijalne zaštite i brige prema svojim radnicima. Ono što ga je dodatno izdvajalo od drugih je da je angažovao isključivo domaće stručnjake i da je u to vreme zapošljavao oko 50 000 ljudi.

Zadužbinar i dobrotvor do samog kraja

Za svoj izuzetni doprinos privrednom i socijalnom razvoju zemlje, dobio je niz ordena i priznanja: Orden Svetog Save I stepena, Jugoslovenske krune II stepena, Belog orla IV stepena i Krsta Društva Crvenog krsta u Ženevi.

Godine 1939. odato mu je priznanje za celokupan rad. Objavljena je spomenica pod naslovom "50 godina rada inženjera Miloša Savčića 1889–1939". Slavljenik je dobio srebrnu plaketu sa svojim portretom, a kopije plakete su izlivene u bronzi i postavljene na mermerne ploče na Domu i zgradama bančinih preduzeća. Danas u Beogradu postoji ulica koja nosi njegovo ime na Dedinju, kao i spomen ploča u Knez Mihajlovoj ulici kao najvećem donatoru u izgradnji Doma inženjera.

Nije zaboravio ni svoj rodni Svilajnac. Tri hektara zemlje i udeo u dve vodenice, uoči smrti je testamentom zaveštao pravoslavnoj crkvi Svetog Nikole u Svilajncu, čiji je, zajedno sa suprugom, bio jedan od najvećih donatora.

Nakon duge i teške bolesti, preminuo je 9. marta 1941. godine. Sahranjen je na Novom groblju. Na početku okupacije, nacisti su njegovu suprugu i porodicu iselili iz porodične palate na uglu današnjeg Andrićevog venca i Kralja Milana, i proterali na Dedinje. Posle rata, iseljeni su i sa Dedinja, a imovina koja nije bila uništena u ratu, je nacionalizovana i prebačena u državno vlasništvo.

BONUS VIDEO:

 (MONDO/011.INFO)