Pitanje imovine SPC na Kosovu i Metohiji se našlo kao jedna od tema u dijalogu Beograda i Prištine o kom dve strane imaju potpuno suprostavljene stavove
Ako je "Kosovo" najskuplja srpska reč, onda bi najskuplje pitanje moglo biti "čije su srpske svetinje na KiM"? A, odgovor zavisi od toga koga pitate, Beograd ili Prištinu. S jedne strane su istorija, dokazi i argumenti, naspram propagande i pokušaja prekrajanja istorije.
Pitanje imovine se našlo kao jedna od tema u dijalogu Beograda i Prištine o kom dve strane imaju potpuno suprostavljene stavove. Dok u Prištini tvrde da Srbija nema imovinu na Kosovu, u Beogradu se pozivaju na međunarodno pravo i insistiraju na imovini kosovskih Srba i Srpske pravoslavne crkve (SPC).
Rešen spor oko Dečana
Eparhija raško-prizrenska Srpske Pravoslavne Crkve danas je potvrdila da je ovlašćeni predstavnik manastira Visoki Dečani dobio katastarski izvod sa svom imovinom manastira Dečani, uključujući i 24 hektara koja su priznata manastiru odlukom Ustavnog Suda Kosova 2016. godine.
"Na osnovu katastarskog izvoda možemo da potvrdimo da je odluka Ustavnog suda iz 2016. godine izvršena i da je i u Katastru manastir priznat kao vlasnik imovine koja je ranije bila sporna.
Ovim možemo da zaključimo da je dugogodišnji pravni proces koji se vodio oko 24 hektara zemlje manastira Visoki Dečani konačno rešen", navodi se u saopštenju eparhije.
Šta se sve nalazi na Kosovu
Na Kosovu i Metohiji postoji više od 150 pravoslavnih crkava i manastira. Od Visokih Dečana, Pećke patrijaršije, Gračanice, Bogorodice, Deviča, Banjske, Đurđevih Stupova...Kosovo i Metohija ima bogatu hrišćansku baštinu. Među svetinjama ima onih koje su na upisane na Listu svetske baštine UNESCO, a neke su i svrstane u "rizičnu" grupu zbog toga što su često meta napada.
ČIJE SU SRPSKE SVETINJE NA KOSOVU? Dečani, Bogorodica Ljeviška i Pećka patrijaršija na meti opasnog prekrajanja istorije
Priština započela radove na crkvi bez dozvole SPC
Prisvajanje srpske kulturne baštine i njeno proglašavanje albanskom viđena su na delu više puta, pa su tako krajem prošle godine, bez odobrenja SPC, privremene prištinske institucije započele obnovu hrama u selu Gornje Vinarce u južnoj Mitrovici, pravoslavnu bogomolju koja postoji od 14. veka, kada su tu živeli Srbi.
Crkva je pod imenom "katolička crkva u Gornjem Vinarcu" uvrštena u spisak "spomenika pod zaštitom Ministarstva kulture u Prištini" iz 2016. godine. Pred crkvom je bio postavljen znak "Ministarstva kulture Kosova" gde se pominje opet naziv "katolička crkva u Vinarcu" i navode dve firme kao izvođače radova.
Eparhija raško-prizrenska, međutim, istakla je tada da Pravoslavna crkva u Vinarcu postoji još od 14. veka, u selu koje je tada bilo čisto srpsko, sa 15 srpskih domova, što je zabeleženo i u turskom popisu neposredno nakon osmanskog osvajanja Kosova i Metohije u oblasti Isa-bega Ishakovića, 1455. godine.
"Opasna manipulacija i albanska propaganda "
Prekrajanje istorije predstavlja naučnu manipulaciju, propagandu kojom Albanci ubeđuju Evropu i ostatak sveta u postojanje njih samih kao autohtonog naroda koji se na ovim prostorima nalazio u godinama i pre Hrista", smatra Luka Jovanović, istoričar sa Filozofskog fakulteta u Kosovskoj Mitrovici.
"Ono što je nas i našu kulturnu baštinu ugrozilo jeste to da su zapravo, iako većinski muslimanski narod, poslednjih godina krenuli da prisvaju nešto što je do tog trenutka bilo nesporno. Ono što nije uništeno 1999. godine i tokom martovskog pogroma, sada pokušavaju da pripoje njima", izjavio je Jovanović za Mondo.
Tokom godina za nama, Albanci su Pećku patrijaršiju, jedan od najznačajnijih objekata srpske istorije koji se nalazi na UNESCO listi svetske baštine, "prekrstili" u albansku crkvu, i to pravoslavnu.
Slično su pokušali i sa jednom od najvećih svetinja srpskog naroda, crkvom Bogorodice Ljeviške, od 2006. godine svrstane na Uneskovu listu svetske baštine, predstavljajući je kao hram podignut u čast "boginje Premte".
U tekstu koji je na Božić ove godine objavljen ", u kulturnom dodatku prištinskog lista "Koha ditore", autor Agon Reja, doktorant na Univerzitetu u Zagrebu nazvao je Srbe okupatorima koji su došli u Prizren sa "osvajačima Nemanjićima".
Crkva koju su pokušali da prisvoje od dolaska NATO snaga na Kosovo, pod zaštitom je nemačkih vojnika. I pored toga, gađana je iz vatrenog oružja i zapalјena 17. marta 2004. godine. Sadašnja crkva, zadužbina kralјa Milutina, podignuta je 1306/7. na ostacima katedrale iz 11. veka, koja je takođe osnovana na mestu starije, ranohrišćanske crkve.
U tekstu iz "Kohe" u prekrajanju istorije se ide korak dalјe tvrdeći da je kralј Milutin "osvojio Kosovo", kao i da su "Srbi i Vlasi u Prizren došli sa osvajačem Nemanjićem". Autor u ovom tekstu izražava otvoreno žalјenje budući da je nakon pogroma ova svetinja "u srpskim i međunarodnim akademskim krugovima, opisana su kao srpska crkva" i uvrštena "na posebnu listu srpskih srednjovekovnih spomenika pod zaštitom Uneska".
"Svi su shvatili da Dečani ne mogu da se izbrišu, da Patrijaršija, Gračanica ne mogu da se izbrišu i da su to zapravo to oni pečati koji, kada vi zamislite Kosovo kao jedan papir ispisan jezicima svih naroda koji su tu postojali...da su upravo ti pečati dokazuju čija je to teritorija, koji je narod tu živeo većinski, ali i ulagao u izgradnju. Sve su to živi materijalni dokazi srpskog postojanja i kontinuiteta na KiM, ne albanskog. Vi danas nemate nikakav spomenik albanske nacionalnosti stariji od nekih 100 godina, sve je srpsko ili vizantijsko ili tursko", objašnjava Jovanović.
Čiji su Visoki Dečani?
Udruženje kosovskih istoričara "Ali Hadri", ogranak u Dečanima zatražio je 2019. godine od Srpske pravoslavne crkve da se izvini zbog, kako tvrde, "genocida" koji su Srbi navodno počinili nad Albancima, tokom proteklih sukoba na KiM. Zahtev je usledio nakon što je iguman manastira, Sava Janjić, tada rekao da hram i sporno manastirsko zemljište pripadaju srpskoj crkvi.
Ustavni sud Kosova doneo je 2016. godine odluku da opština vrati manastiru Visoki Dečani 24 hektara zemlje i šume, ali ona do ove, 2024., nije sprovedena uz obrazloženje da ta imovina pripada društvenim preduzećima Apiko i Iliria. Nakon brojnih pritisaka međunarodne zajednice, početkom marta pojavila se vest da je premijer privremenih prištinskih institucija Aljbin Kurti od Katastarske agencije u Prištini zatražio da uknjiži imovinu manastira,
zadužbine kralja Stefana Dečanskog, onako kako je odlučio sud.
Ipak, nekoliko godina ranije, albanski istoričari su tvrdili da je reč o manastiru pravoslavnih Albanaca, ali su ga "uzurpirali srpski okupatori još u srednjem veku". Manastir Dečani je, prema tvrdnjama pomenutih istoričara, tokom, kako kažu, "oslobodilačkog rata na Kosovu igrao negativnu ulogu i izvodio antialbanske akcije", prenela je tada prištinska Koha.
"Neistina je da manastir Dečani pripada srpskoj crkvi, već je to hram pravoslavnih Albanaca, koji je obnovljen na temeljima ilirskog hrama - Dardan, a manastir je sagradio Fra Vita Kuči na zemlji Haka Kučija iz Dečana", navodi se u reagovanju istoričara iz dečanskog ogranka udruženja "Ali Hadri".
"Prave farsu u koju sami veruju"
Albanci pokušavaju da srpsko kulturno nasleđe na KiM vežu za svoje, objašnjava nam istoričar, dodajući da su sa tim krenuli mnogo godina ranije, da se vezuju za antičke narode – Ilire, Dardance..mnoge prastanovnike Balkana.
"Prave farsu iza sebe u koju veruju. Trudili su se da dokažu svoje postojanje na prostorima Albanije, Crne Gore, Kosova i Metohije, čak i nekih delova centralne i južne Srbije. Nemojmo zaboraviti da njihove aspiracije idu čak i do raške oblasti, Aleksinca, Paraćina...pokušavaju da stvore svoje mitove i neka svoja istoriska uporišta", rekao je Jovanović.
(Mondo.rs)
