Crnomanjast čovek osrednje građe, strogog izraza lica iza kojeg dopire dubok, hrapav glas. Visokog čela, plavosivih očiju i stisnutih tankih usana, Slobodan Aligrudić bio je osobena figura na ovdašnjoj filmskoj sceni.
Rođen je na krajnjem jugu tadašnje Kraljevine Jugoslavije, u Bitolju (1934). U Beograd je stigao kao tinejdžer, sa željom da postane glumac. Bio je temeljan i tvrdoglav mladić, rešen da istraje u svojoj nameri. Slobodan je ubrzo primljen na FDU, u klasu profesora Josipa Kulundžića.
I kao da je bio predodređen za filmsku karijeru, pred kamerama je debitovao još dok je bio na studijama, u svojoj 22. godini, u ratnoj drami "Šolaja" (1955) Vojislava Nanovića.
Pojavio se i u tadašnjem filmskom hitu "Subotom uveče" Vladimira Pogačića. Usledila je duža pauza, tokom koje se Aligrudić fokusirao na teatar, sve dok ga Puriša Đorđević nije pozvao da odigra (malu) ulogu u sjajnom ostvarenju "San" iz 1966. Bila je to era vladavine "crnog talasa", verovatno najznačajnijeg umetničkog pravca u našoj filmskoj istoriji. Makavejev, Pavlović, Petrović, Žilnik - ovi autori prvi put su jugoslovenskoj publici predočili sirove, istinite, nimalo optimistične životne priče sa marginalcima u prvom planu. Slobodan Aligrudić zapao je za oko ovim rediteljima kao glumac snažnog, karakternog izraza lica, neko ko ne važi za lepotana i šarmera, što ga je upravo kvalifikovalo za uloge (anti)heroja u crnotalasovskim dramama. Tako ga Žika Pavlović angažuje za ulogu bezdušnog upravnika Milutina u turobnoj drami "Kad budem mrtav i beo", filmu koji je proslavio mlađanog Dragana Nikolića.
"KAD BUDEM MRTAV I BEO" - INSERT
Tumačeći sanitarnog inspektora Ahmeda, skromnog ali ćudljivog i ljubomornog partnera Eve Ras u izvanrednoj drami "Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT" (1967) u režiji Dušana Makavejeva, Slobodan Aligrudić je na uverljiv način demonstrirao svoj glumački talenat i sposobnost da se uspešno nosi sa kompleksnim karakterima i pred filmskom kamerom, a ne samo na pozorišnoj sceni. Ova uloga ga je profilisala kao majstora za tumačenje likova naizgled staloženih, zrelih i često autoritativnih, ali i sa nimalo naivnom "tamnom stranom" koja izvire na površinu u konfliktnim situacijama ili turbulentnim emotivnim odnosima, prouzrokujući uglavnom tragične rasplete.
"LJUBAVNI SLUČAJ ILI TRAGEDIJA SLUŽBENICE PTT" - INSERT
U tom periodu procvata YU kinematografije (1967-70) Aligrudić je sve češće angažovan kao filmski glumac, po pravilu u sporednim ulogama. Glumi u antologijskim ostvarenjima Pavlovića i Žilnika, prvo u (tada zabranjenoj) "Zasedi", a odmah zatim i u "Ranim radovima", pobedniku berlinskog festivala 1969. godine. Uporedo snimajući filmove, Aligrudić se oprobao i na televiziji - jedan od najinteresantnijih projekata koje je obeležio svojom igrom bio je "Prijateljstvo, zanat najstariji", polueksperimentalni, satirični film po tekstu Brane Crnčevića, sjajno režiran i odglumljen:
"PRIJATELJSTVO, ZANAT NAJSTARIJI" - INSERT
Sredinom sedamdesetih godina Aligrudić je već afirmisan glumac koji se pojavljuje i u brojnim TV serijama - "Majstori", "Pozorište u kući“ ili recimo, "Otpisani". U filmu "Povratak otpisanih" glumio je druga Selju, jednog od partizanskih oficira pretpostavljenih Prletu i Tihiju. Na red dolazi uloga komandira milicije u drami "Specijalno vaspitanje" (1977), dok u "Mirisu poljskog cveća" igra inspektora u civilu. I kasnije će Slobodan često tumačiti likove koji su ili uniformisani, ili su na neki sličan način povezani sa zakonom i birokratijom. Na primer, u filmu "Kraljevski voz" glumio je policajca, u Karaklajićevoj "Erogenoj zoni" takođe igra milicionara. U Radivojevićevom "Dečku koji obećava" (1981) Aligrudić je ponovo u radnoj uniformi - ovoga puta u belom mantilu, kao psihijatar. Sve su ovo bile glumačke minijature, kratka ali efektna pojavljivanja; Aligrudić je bio kao nekakav začin bez kojeg bi film, doduše, mogao da se snimi ali bi bio "bljutav".
U famoznoj TV seriji "Velo misto“ Aligrudić je dočarao gordog majora srpske vojske koja pri kraju Prvog svetskog rata ulazi u Split i veći deo Dalmacije; u Šijanovom "Ko to tamo peva" igrao je strogog kraljevog poručnika koji regrutuje Miška u armiju; u Šotrinom najuspelijem filmu, melodrami "Idemo dalje", Slobodan je tumačio školskog nadzornika; u "Varioli veri" Gorana Markovića bio je drug Vlada, čovek od funkcije i uticaja; u prethodnom Markovićevom filmu, "Nacionalnoj klasi", igrao je druga Radoja, funkcionera u Auto moto savezu koji prodaje na aukciji famozne "Alpine". U seriji "Više od igre" bio je policijski agent...
Početak osamdesetih obeležila je uloga oca u filmu "Sjećaš li se, Dolly Bell" (1981), nostalgičnoj priči o odrastanju i sazrevanju momka iz sarajevskog predgrađa. Aligrudić se bez poteškoća nosio sa čaršijskim akcentom, tumačeći nezaboravnog Mahu, autoritarnog muža i oca trojice dečaka koje, sa promenljivim uspehom, pokušava da vaspitava u duhu dijalektičkog materijalizma:
"SJEĆAŠ LI SE, DOLLY BELL" - INSERT
Saradnja sa Emirom Kusturicom i scenaristom Abdulahom Sidranom pokazala se kao pun pogodak - „Dolly Bell“ je na festivalu u Veneciji ovenčan prestižnim "Zlatnim lavom" za najbolji debitantski film, a velike zasluge za ovakav prijem kod kritike imali su i glavni protagonisti, otac i sin, tj. Slobodan Aligrudić i Slavko Štimac.
Četiri godine kasnije, Kusturica će Aligrudiću dodeliti ulogu udbaša Cekića u antologijskoj drami "Otac na službenom putu" (1985). Za Slobodana to je bila još jedna prilika da, u svom stilu, odigra ulogu agenta (tajne) policije, gradeći svoj lik sa dozom prividne ležernosti i dobrodušnosti. Međutim, drug Cekić je nepoverljiv i sumnjičav čovek koji u svakom trenutku može da se, što bi se reklo, "okrene za 360 stepeni".
Glumeći u desetinama filmova, ovakve uloge postale su Aligrudićeva uža specijalnost. Jedna od njegovih poslednjih uloga bila je i neobična rola mađioničara u izvanrednoj dečjoj TV seriji "Daj mi krila jedan krug". Slobodanov angažman na televiziji zaokružen je ulogom zadrtog Kosketovog oca u izvanrednoj seriji "Sivi dom" Darka Bajića.
Uprkos tome što u svojoj karijeri nije ostvario veliki broj pozorišnih uloga, Aligrudić je, po opštem mišljenju, jedan od "sedam veličanstvenih" koji su najzaslužniji za kreiranje famoznog "ateljeovskog duha"- zajedno sa Batom Stojkovićem, Zoranom Radmilovićem, Milutinom Butkovićem, Petrom Kraljem, Borom Todorovićem, Slobodanom Perovićem i Taškom Načićem bio je nosilac nekih od najupečatljivijih rola na daskama "Ateljea 212" tokom sedamdesetih godina prošlog veka, pružajući svoj doprinos u izgradnji kultnog statusa ovog beogradskog teatra.
Važio je za ćudljivog cinika prodornog pogleda, nepoverljivog i "jogunastog" ali njegov kompleksni karakter krasila je i duhovitost, potreba za druženjem i izražena slobodoljubivost, što se naročito ispoljavalo u njegovom glumačkom izrazu. Za sebe je govorio da jeste svojeglav i preke naravi ali da to njegovi najbliži tretiraju kao deo njegovog temperamenta, a u duhu one "niko nije savršen". Sa roditeljima, suprugom Ljubinkom i sinom Milošem živeo je u stanu u beogradskoj ulici Cara Dušana i važio za "glavu kuće".
Slobodan je tumačio različite likove uvek na neki svoj, neponovljiv način, baš kao što su to činili, recimo, Zoran Radmilović i Bata Stojković. Upravo ta osobenost, individualnost učinila je da pomenuti glumci istovremeno imaju i svoje obožavaoce ali i one kojima su išli na nerve jer im jednostavno nisu "legli". Takva šarolikost u odnosu publike prema njima osobina je samo vrhunskih umetnika, beskompromisnih i autentičnih, kao što su to bili, na primer, Lorens Olivije, Marlon Brando ili Orson Vels.
Aligrudić je glumio u više od 40 igranih filmova, ne računajući brojne TV drame, serije i specijalizovane igrane emisije (npr. u okviru dečijeg programa RTV Beograd).
Slobodan Aligrudić se u slobodno vreme bavio lovom (u filmu "Kad budem mrtav i beo" sa zadovoljstvom je prihvatio da uzme karabin i lovački šešir, pošto je njegov lik, upravnik Milutin, takođe lovac). Ipak, kolege lovci za njega su pričali da je u lov išao motivisan pre svega druženjem i boravkom u prirodi.
Slobodanova smrt došla je iznenada, nanoseći nenadoknadiv gubitak jugoslovenskom glumištu. Umro je današnji dan (13. avgust), tokom boravka na godišnjem odmoru u Dalmaciji, pre tačno 30 godina.
Zahvaljujući filmskoj umetnosti, njenoj dragocenoj osobini da slikom i zvukom zabeleži životne priče i njihove protagoniste, Slobodanov talenat i glumačko umeće žive i danas, obogaćujući našu stvarnost, sadašnju i buduću.
--------------------------------------
SVE KOLUMNE MLADENA NIKOLIĆA
