Prema podacima Globocan-a rak dojke u 2018 godini u svetu dijagnostikovan je u preko dva miliona osoba, a preko 600.000 ljudi preminulo je od metastatskog raka dojke.
U Srbiji se svake godine karcinom dojke dijagnostikuje u oko 4500 hiljade osoba, dok oko 1600 pacijenata premine od ove bolesti. Rak dojke je najučestaliji malignitet koji se javlja u žena, ali 1% svih karcinoma dojke otkriva se u muškoj populaciji.
Šta je metastatski rak dojke?
Metastatski rak dojke predstavlja najodmakliji stadijum bolesti i označava da se rak dojke proširio u udaljene organe kao što su kosti, jetra ili pluća. To je hronična bolest sa kojom se živi. To znači da se u toku bolesti smenjuju loše faze, kad se bolest pogoršava (progresija) i dobre faze, kada bolest miruje, odnosno kada je pod kontrolom date terapije (remisija).
Postoje dve grupe pacijenata sa metastatskim rakom dojke:
1) pacijenti kod kojih se bolest dijagnostikuje u metastatskoj fazi bolesti (4. stadijum): do 10% svih novodijagnostikovanih pacijenata u razvijenom svetu i u Srbiji, a do 80% u nerazvijenim zemljama;
2) pacijenti kod kojih se rak dojke povratio (relaps bolesti) nakon kraćeg ili dužeg vremenskog perioda od lečenja raka dojke dijagnostikovanog u ranom stadijumu bolesti (20%-30% pacijenata sa ranim rakom dojke dobiće udaljene metastaze).
Zašto je metastatski rak dojke globalni problem?Zato što se procenjuje da će broj pacijenata sa metastatskim rakom dojke povećati za 40% u periodu od 2015 do 2030. godine i zato što je prosečna dužina života 2-3 godine od pojave udaljenih metastaza.
Kako se leči metastatski rak dojke?
Karcinom dojke nije jedna bolest, radije predstavlja grupu različitih podtipova koji imaju različito kliničko ponašanje shodno biologiji tumora, različiti tok bolesti i različite terapijske opcije. U odabiru najbolje terapije za pacijenta važnu ulogu ima i opšte stanje pacijenta,
prisutni simptomi bolesti i prateće bolesti. Metastatski rak dojke nije izlečiva bolest, ali sa novim naučnim saznanjima i novim terapijskim mogućnostima, ova faza bolesti jeste lečiva, odnosno može se prevesti u hroničnu bolest sa dužim periodima mirovanja. Cilj lečenja u metastatskoj bolesti je produžetak dužine života, odlaganje pogoršanja bolesti uz očuvanje kvaliteta života. Prognoza bolesti nije ista kod različitih podtipova karcinoma dojke Danas su dostupne nove terapijske opcije posebno u tzv. hormon receptor (receptori za estrogen - ER i progesteron - PR) pozitivnom HER2 negativnom raku dojke koji čini oko 70%-75% svih karcinoma dojke.
Osnov lečenja ovog podtipa tumora jeste antiestrogenska (hormonska) terapija, kao što su tamoksifen, anastrozole, letrozol, aromasin i fulvestrant. Poslednjih godina najbolji rezultati antiestrogenske terapije se postižu u kombinaciji sa ciljanim
lekovima ciklibima (palbociklib i ribociklib) koji blokiraju ćelijski ciklus i time sprečavaju rast tumorske ćelije. Prema stručnim preporukama relevantnih međunarodnih onkoloških udruženja ova kombinacija lekova preporučuje se u lečenju hormon receptor pozitivnog HER2 negativnog metastatskog karcinoma dojke u prvoj i drugoj liniji lečenja, jer se pokazalo da mogu da produže periode između dve progresije bolesti i da kod nekih pacijenata produže dužinu života.
Osim ovog podtipa raka dojke postoje još i oni tumori koji zovemo trostruko-negativnim karcinomima, kod kojih je osnovna terapija hemioterapija (antraciklini, taksani, kapecitabin i drugi) i tzv. HER2 pozitivni karcinomi dojke kod kojih je osnovna terapija kombinacija
hemioterapije sa tzv. anti HER2 terapijom, kao što su trastuzumab, pertuzumab, trastuzumab – emtansin, lapatinib, koji su takođe značajno produžili dužinu života pacijenata sa ovim podtipom tumora.
Psihološka podrška
Danas znamo, da svaka treće osoba obolela od karcinoma ima značajno povišen stepen psihološkog distresa. Od psiholoških tegoba najčešće su prisutni simptomi depresije i anksioznosti. Saznanje da osoba boluje od metastatskog karcinoma dojke izaziva brojne
intenzivne psihološke reakcije kod porodice obolelog, ali i okoline. Svaka osoba se suočava na svoj način sa dijagnozom i lečenjem ali najčešće reakcije su: šok, strah, osećaj bespomoćnosti, tuga, osećaj krivice, ljutnja. Porodica i prijatelji, ali i drugi dostupni resursi u
društvu kao što su udruženja pacijenata, obrazovne, zdravstvene i ustanove socijalne zaštite važan su sistem podrške. Briga o mentalnom zdravlju je integralni deo savremenog onkološkog lečenja.
Da li možemo biti uspešniji u lečenju metastatskog raka dojke?
Međunarodna akademska zajednica prepoznala je da postoji prostor da se unapredi ishod lečenja pacijenata sa metastatskim rakom dojke i produži život. Počevši od 2009. u Lisabonu (Portugalija) se održava tzv. Konsenzus konferencija o lečenju metastatskog raka dojke, gde se na osnovu naučnih podataka dobijenih iz prekliničkih istraživanja i kliničkih studija donose preporuke za lečenje. Poslednja je upravo završena krajem novembra 2019. godine. Poboljšanje se može postići unapređenjem postojeće rutinske prakse (dostupnost standardnoj onkološkoj i suportivnoj terapiji i uvođenje inovativnih lekova) i istraživanja u oblasti metastatskog raka dojke (saradnja stručnih, naučnih asocijacija i udruženja pacijenata), kao i uvažavanjem psihosocijalnih tegoba pacijenta i porodice.