KAKO SE PRENOSI ZARAZA
Hepatitis C prenosi se putem krvi, i to je osnovni način širenja bolesti. Kada HCV preko krvi inficirane osobe uđe u telo druge (ubod kontaminirane igle, transfuzija, transplantacija organa, sa pozitivne majke na novorođeno dete) dolazi do jetre i tu izaziva upalu. Oboljenje je zbog toga vrlo često među intravenskim zavisnicima koji koriste tuđi pribor za ubrizgavanje droge. U povećanom riziku su i osobe na hemodijalizi, zdravstveni radnici koji su često u kontaktu s krvlju inficiranih osoba. Znatno je ređe prenošenje polnim putem. Međutim, u nekim razvijenim zemljama u porastu je prenos hepatitis B virusa (HBV) i HCV među muškarcima koji imaju polne odnose s drugim muškarcima, a zaraženi su HIV-om.
Hepatitis C se NE PRENOSI majčinim mlekom, uobičajenim socijalnim kontaktom, druženjem, grljenjem, rukovanjem, poljupcem, hranom, vodom.
SIMPTOMI BOLESTI
Nakon inkubacije (vreme od zaražavanja do pojave prvih simptoma bolesti) od 50-100 dana nastaje akutna faza bolesti koja uglavnom prolazi neprimetno. Vrlo retko se javlja žutica, najčešće se bolesnici žale na pojavu umora, bržeg zamaranja, gubitka apetita, eventualno nelagodnost pod desnim rebarnim lukom. U laboratorijskim nalazima evidentira se porast alaninaminotransferaze (ALT) i pozitivna Anti-HCV antitela u krvi bolesnika.
STANJE U SVETU I SRBIJI
Svetska zdravstvena organizacija procenjuje da u 2021. godini sa hroničnim hepatitisom C živi 71 milion ljudi (1% populacije). Srbija spada u zemlje niske prevalencije, oko 1%. Smatra se da kod nas živi između 65 i 75 hiljada osoba zaraženih hepatitisom C. (ima ih manje jer su neki umrli, neki su izlečeni, ali zaraženi i dalje šire bolest)
PROGNOZA NELEČENE BOLESTI
Oko 80% akutno HCV inficiranih nelečenih osoba dobija hronični oblik bolesti koji bez terapije traje praktično doživotno. Nakon prosečno dvadesetak godina, 60 do 70% nelečenih hroničara razvije cirozu ili rak jetre. Čak 25% raka jetre uzrokovano je virusom hepatitisa C.
KAKO OTKRITI DA JE NEKO ZARAŽEN
Pošto često nema nikakvih simptom, zaraženost je jedino moguće otkriti testiranjem tz. „rizičnih grupa“ na antitela na hepatitis C virus (Anti-HCV), a to su:
- uživaoci opojnih sredstava (kako intravenskim putem tako i ušmrkavanjem)
- seksualni partneri osoba sa HCV infekcijom
- promiskuitetne osobe koje upražnjavaju seks bez zaštite
- deca osoba sa HCV infekcijom
- bolesnici na hemodijalizi
- zatvorenici
- osobe sa tetovažama i pirsingom
- zdravstveni radnici koji su se uboli na iglu AntiHCV pozitivnh osoba
- osobe sa povišenim vrednostima AST i ALT
LEČENJE
Cilj antivirusne terapije je odstranjenje hepatitis C virusa iz krvi i jetre bolesnika, spečavanje dalje širenje HCV infekcije na druge osobe, izlečenje upale jetre i sprečavanje razvoja ciroze i raka jetre. Najnovija grupa lekova, direktno delujući antivirusni lekovi DAA (eng. Direct Acting Antivirals) dostupni u Srbiji od 2018, koji se primenjuju u obliku tableta najčešće tokom 8 do 12 nedelja, imaju izuzetno dobar uspeh lečenja.
PREVENCIJA
Ne postoji vakcina protiv HCV-a. Rizik infekcije može se smanjiti na sledeće načine:
- izbegavanjem injektovanja droga, posebno ubrizgavanja priborom kojeg je koristila druga osoba
- izbegavanjem polnog odnosa bez prezervativa s osobom zaraženom HCV-om
- izbegavanjem deljenja oštrih predmeta na kojima može biti krvi (na primer žileti za brijanje)
- izbegavanjem tetoviranja, pirsinga i akupunkture kontaminiranom opremom
- pravilnom sterilizacijom instrumenata koji dolaze u dodir za krvlju HCV zaražene osobe
- lečenjem i izlečenjem osoba sa HCV infekcijom (sprečava se dalje prenošenje infekcije)