Zahvaljujući mnogobrojnim muralima oslikanim po gradu, Beograd sa ponosom može da se nazove “uličnom galerijom”. Ipak, mnogi od njih nisu u dobrom stanju, a grad nema jasan plan postupanja sa ovim umetničkim delima.
Mural predstavlja sliku na zidu ili na nekoj drugoj velikoj trajnoj podlozi. Najstariji murali u svetu stari su više od 30.000 godina i osim umetničke, imaju i veliku istorijsku vrednost.
Prvi poznati mural u Beogradu, oslikao je 1970. godine Lazar Vujaklija na fasadi male zanatske radnje u Bulevaru Kralja Aleksandra, a od tada skoro 50 zidnih slika krasilo je i i dalje krasi zgrade prestonice.
Uprkos tome što Beograd ima značajan broj murala, do 2011. nije postojalo na jednom mestu sistematizovano znanje o njihovim autorima, istorijatu i lokacijama.
Mladi umetnici Mirjana Radovanović i Miloš Miletić tada su, baš tokom izrade svog prvog murala, došli na ideju da istraže slike na beogradskim fasadama.
Otkrili su da je život murala u srpskoj prestonici tekao u talasima, odnosno, bilo je faza kada je izrada ovih zidnih slika bila intenzivna, a zatim i perioda zatišja, kada su skoro zaboravljene.
Jedna od prvih je inicijаtivа prof. Čedomirа Vаsićа koji je 1983. godine predao idejni predlog Bogdanu Bogdanoviću, gradonačelniku Beograda, da sa svojim studentima oslika pojedine fasade. Sledeće godine nastao je mural u Rajićevoj ulici, čovek okrenut leđima gleda u boje koje se "slivaju" sa vrha zgrade.
Druga značajnija inicijativa oslikаvаnja murala pokrenuta je pred IX Sаmit Nesvrstаnih, održаn u Beogrаdu 1989. godine. U toj "epohi" Vladimir Veličković oslikao je fasadu Filozofskog fakulteta, a osvanula su i dva murala na Terazijama.
Među poslednjim su inicijative tokom dvehiljaditih, u okviru Beogradskog letnjeg festivala (BELEF). Tada je nastao i upečatljivi mural iz Pop Lukine ulice, prvi koji su radili grafiti umetnici. Simboliše moderan život, hiperprodukciju i ispiranje mozga masama.
Naročito je zanimljiva priča o muralu iz Karađorđeve ulice koji je 2008, takođe u okviru Belefa oslikao francuski strit umetnik Remed, a nazvan je "Gospa Beograda". Ovaj Francuz je bio toliko očaran našom prestonicom i činjenicom da je više od 30 puta bio rušen do temelja i dizao se iz pepela. Svetica na muralu između nogu ima jaje, simbol života, u rukavu belu zastavu mira, a u drugom cev oružja.
Danas, čini se da su murali u nekom procepu, ni na nebu, ni na zemlji. Neki su uništeni, neki restauirani, a neki ostavljeni zubu vremena. Gradska vlast nema jasnu ideju šta bi sa njima, iako je činjenica da daju Beogradu kosmopolitski duh i kulturno oplemenjuju sve koji podignu pogled dovoljno visoko da bi ih ugledali.
Postoje neki planovi da se niz lokacija oslika uoči 2020. godine, kada bi Beograd trebalo da bude proglašen za evropsku prestonicu kulture, ali to su za sada samo to - planovi.
Kako beogradski murali izgledaju, pogledajte u našem video-prilogu.
