Kosovski premijer Ramuš Haradinaj formirao je Komisiju za demarkaciju granice s centralnom Srbijom i naložio joj da prikupi ogovarajuću dokumentaciju, na osnovu koje bi ta linija bila obeležena.
Rec je, cini se, o najobicnijem "fingiranju", jer, kako ukazuje direktor Instituta za savremenu istoriju Momcilo Pavlovic, sadašnje granice Kosova i Metohije nisu državne, vec improvizovane.
Dokumentacija o tome kako su one uopšte nastale, takve kakve su danas, datira iz razlicitih istorijskih i politickih perioda, iz vremena Kraljevine SHS, Kraljevine Jugoslavije i SFRJ.
"Ali ta dokumenta nemaju nikakve veze s današnjim Kosovom, niti sa Haradinajevom vladom", objašnjava za Tanjug Pavlovic.
On podseca da ni granice nekadašnjih republika SFRJ nisu bile adekvatno rešene, za razliku od spoljnih jugoslovenskih granica, ali su posle raspada SFRJ postale državne.
Kad je rec o Kosovu i Metohiji, Pavlovic kaže:
"Albanci na KiM misle da su 1999. pobedili u ratu i da pokrajinske granice treba da budu državne, iako su to neprirodne granice, koje vode preko opštinskih i seoskih atara".
U tom smislu, po njegovom mišljenju, jeste potrebna demarkacija, ali tek posle i na osnovu dogovora na nekoj medunarodnoj konferenciji, na kojoj bi bilo rešeno pitanje Kosova i Metohije i eventualno obavljena revizija granica, koju bi garantovale velike sile.
Inace, Kosovo i Metohiju Srbija je tek 1912. godine, tokom Prvog balkanskog rata, integrisala u svoj sastav, ali je, kaže Pavlovic, godinama nakon toga bila u stalnom ratu i nije imala dovoljno ni snage, ni vremena da se posveti uredenju tih novih krajeva.
Na pitanje na koja faktografska dokumenta bi mogla da se poziva Haradinajeva Komisija, Pavlovic ukazuje na Vidovdanski ustav iz 1921. godine, kada je Kraljevina SHS podeljena na 33 oblasti, medu kojima je bila i kosovska.
Oblast KiM je tada obuhvatala i deo južne Srbije, kao što su opštine Lebane i deo opštine Kuršumlija, dok je metohijska oblast, objašnjava istoricar, dobrim delom pripadala Crnoj Gori.
"Ako bi se Haradinaj i Komisija pozivali na nekakve akte do oktobra 1929. godine, onda bi se pozivali na ta dokumenta i granice koje nisu današnje granice Kosova, nego su proširene na štetu Srbije", naglašava sagovornik Tanjuga.
Podseca da je 1929. promenjen naziv države u Kraljevina Jugoslavija i da su formirane banovine, te da je KiM u svojim današnjim granicama pripalo Vardarskoj i Zetskoj banovini.
Pec i deo Metohije pripadali su Zetskoj banovini, koja je ukljucivala cak i Dubrovnik, dok je veci deo Kosova pripadao Vardarskoj, koja se protezala do današnjeg Doljevca gde se granicila sa Moravskom banijom.
"Sa takvim uredenjem se ušlo u Drugi svetski rat, kada je veci deo KiM pripojen Albaniji, koju je kontrolisala italijanska vojska. Severni deo, sa Kosovskom Mitrovicom, pripojen je Srbiji, ali su efektivnu vlast imali Nemci, s obzirom na znacaj Trepce", ukazuje Pavlovic.
Kosovu je, kako ocenjuje, u vreme komunizma data posebnost kao oblasti, dok su sadašnje administrativne linije AP Kosovo iscrtane 60-ih godina.
Komunisti su, kaže, po završetku Drugog svetskog rata zapoceli politicku akciju da se KiM pripoji Srbiji.
Huper: Kosovo u UN ili ništa od sporazuma
Pavlovic smatra da je jula 1945. godine, kada je Kosovo navodno izrazilo želju da se prikljuci Srbiji, a srpska skupština to prihvatila, zapravo poništena celokupna naša istorija, odnosno osvajanja iz balkanskih i Prvog svetskog rata.
"Srbija je u Prvi svetski rat ušla sa povucenim granicama prema Grckoj, kao i prema Albaniji, koje još uvek nisu bile utvrdene. A, na jugu Srbije su 1945. godine formirane Makedonija kao nezavisna republika i Kosovsko-metohijska oblast, koja kao da nikada ranije nije bila u sastavu Srbije", naglašava Pavlovic.
On podseca da je iscrtavanje granice severnog Kosova pocelo nakon donošenja Ustava iz 1953. godine, kada su formirane komune i sprovedena administrativna reforma, kojom je broj od 5.000 srezova i opština sveden na polovinu, dok su manje opštine ojacane tako što su im prikljucivana odredena mesta.
Haradinaj tražio da pocne obeležavanje granice
U procesu koji je trajao do pocetka 60-ih, opštinama i srezovima sa KiM pripajana su mesta koja su zapravo pripadala centralnoj Srbiji.
Tako je, kaže Pavlovic, srez Kosovska Mitrovica ojacan opštinama kao što su Lešak, Zubin potok i Leposavic, kojima su pripojene mesne zajednice iz tri sreza u Srbiji - Kopaonickog sa sedištem u Brusu, Deževskog sa sedištem u Novom Pazaru, te Studenickog sa sedištem u Raškoj.
"Sela sa apsolutno srpskim stanovništvom pripojena su opštinama koje su pripadale kosovsko-mitrovackom srezu, a atari tih sela su postali granice. To je pravdano time da treba ojacati opštine, ali te granice su bile samo administrativne, ne i državne", zakljucuje istoricar.
Pavlovic smatra, inace, mimo poteza Pri?tine, poput formiranja komisije za demarkaciju, da u ovom trenutku razgranicenje nije realno, niti Srbi i Albanci mogu sami da sprovedu taj proces, zbog cega, kaže, treba ici na održavanje medunarodne konferencije, na kojoj bi se rešilo pitanje Kosova i Metohije.
''Ako bismo krenuli od razgranicenja, stvorili bismo više problema nego što ih danas imamo To mora da bude posledica sveobuhvatnog kompromisnog sporazuma izmedu Beograda i Prištine, koji, na kraju, treba da predvidi i liniju razgranicenja'', rekao je Pavlovic za Tanjug.
On takode ukazuje da, ukoliko se postigne sveobivatni sporazum, istovremeno treba insistirati na evropskoj integraciji u svih država na Balkanu.
"Ako EU podržava jedne naspram drugih, teško ce doci do mira i stabilnosti na Balkanu, a istorija nas uci da na Balkanu uvek može da bude gore nego što jeste'', napominje Pavlovic.
