Prilikom iskopavanja temelja za stambeno-poslovni objekat u naselju Pantelej, otkriveni su ostaci ranohrišćanskih grobnica. Reč je o delu istočne nekropole antičkog Naisusa, za koju se odranije znalo da se nalazi na lokalitetu znanom kao Jagodin mala.

Ona je formirana na desnoj obali Nišave, na putu za Ratiariu (Arčar u Bugarskoj). Kako je za "Politiku" objasnila Nadežda Gavrilović Vitas, naučni savetnik Arheološkog instituta u Beogradu, koja je angažovana na ovom nalazištu, radi se o paganskoj i ranohrišćanskoj nekropoli, s različitim oblicima sahranjivanja u periodu od 4. do 6. veka nove ere.

"Tokom prethodnih 90 godina istraživanja, otkriveno je više od 300 grobova slobodnog ukopa, 65 zidanih grobnica i što je naročito značajno, šest ranohrišćanskih bazilika. Najstarija je iz perioda rimskog cara Konstantina Velikog, rođenog u Nišu. Nekropola u Jagodin mali organizovana je i dugo održavana kao pravi 'grad mrtvih'. To je podrazumevalo uređena grobna mesta, i ulice i staze između njih", kaže Nadežda Gavrilović Vitas.

Kako ističe, vredno otkriće je i da su u to doba, pre više od 1.500 godina, postojale razvijene zanatske delatnosti u službi zidanja i oslikavanja unutrašnjosti porodičnih grobnica. Na lokalitetu Jagodin mala pronađene su četiri grobnice ukrašene freskoslikarstvom, predstavama i detaljima Hristovog monograma, apostola Svetog Petra i Svetoga Pavla, kao i ranohrišćanskim motivima. Pronađen je i luksuzni nakit, pojasne garniture, staklene posude i mnogo toga što, prema rečima naše sagovornice, potvrđuje da je Naisus u periodu kasne antike imao razvijen ekonomski život.

Grad Nais je od kraja 3. veka a naročito kroz čitav 4. vek doživljavao procvat, zahvaljujući činjenici:

  • da su u njemu rođeni imperatori Konstantin I (306–337) i Konstancije III (421)
  • da su se u njemu duže ili kraće zadržavali Licinije, Konstantin I, Konstantin II, Konstans, Konstancije II, Julijan Otpadnik, Valens, Valentinijan i Teodosije I.
  • da je posvedočena oficina za izradu predmeta od plemenitih metala, a spis Notitiadignitatum ga navodi kao jedno od mesta gde se proizvodi oružje za rimsku vojsku.

Sve do sredine 3. veka nove ere Nais je, zahvaljujući povoljnom geografskom položaju na raskrsnici puteva, postao stecište vojnika veterana i njihovih porodica, trgovaca i drugih doseljenika. Uočljiva je i jača koncentracija vojnika gornjomezijskih legija koje ovde ostavljaju nekropole i na njima brojne nadgrobne spomenike i one posvećene rimskim božanstvima (Jupiteru, Junoni...).

(MONDO)