Srbija od pre jednog veka bila je potpuno drugačija zemlja od one koju danas poznajemo, a interesantna je činjenica da se Božić nije slavio kao u današnje vreme.
Božić je za vernike uvek bio centralni događaj u Srbiji. Jedina razlika je bila u tome što se, prema zvaničnom kalendaru države, on nije proslavljao 7. januara već 25. decembra! Pre Drugog svetskog rata Srbi nisu mnogo marili za Novu godinu. Istina, ona je bila poznata, ponegde se i obeležavala, ali je bila u senci mnogo važnijeg, centralnog događaja sezone – Božića.
O ovome najbolje svedoče novine od pre jednog veka koje 1. januara činjenicu da je upravo nastupila "Nova godina" pominju stidljivo, nikada na naslovnoj već tek na četvrtoj ili petoj strani. Postojala je još jedna razlika u odnosu na današnje vreme. Pre Prvog svetskog rata, država i crkva su vreme računale po istom, julijanskom kalendaru, pa je Božić proslavljan isključivo 25. decembra.
Za ovaj praznik štampani su specijalni brojevi novina za naredna dva, tri dana, prepuni čestitki, prazničnih oglasa i reklama za moguće poklone, a štampa obično nije izlazila 25. i 26. decembra. U ovim prazničnim brojevima, Božić su narodu čestitali kralj i patrijarh.
— ScepanCar (@ScepanCar)December 25, 2022
Uvođenje novog, gregorijanskog kalendara dogodilo se odmah posle Prvog svetskog rata, 1919. godine. Kako Srpska pravoslavna crkva nikada nije priznala ovaj kalendar ona je nastavila da obeležava praznike na dotadašnji način, pa je ova godina postala prva kada se dogodilo da se Nova godina u Srbiji slavila pre Božića. Ovo se zadržalo sve do današnjih dana.
Novojulijanski kalendar usvojen na svepravosplavnom kongresu 1923. godine u Carigradu, a potom su kalendar primenile samo grčka, rumunska, carigradska i aleksandrijska crkva. Milanković je zabeležio da je Arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve septembra 1923. u Sremskim Karlovcima u principu usvojio novi kalendar, ali je sprovođenje odloženo za vreme "kada reformisani kalendar prihvate i primene i sve ostale pravoslavne crkve".
Da razjasnimo, Božić pre 1919. jeste bio 13 dana posle gregorijanske proslave (kao i danas), ali je "crkveni" i "državni" kalendar Srbije bio jedinstven pa je datum bio isključivo 25. decembar (danas ga proslavljamo 25. decembra po julijanskom kalendaru koji koristi SPC i 7. januara po gregorijanskom kalendaru koji koristi država Srbija).
Sudeći po novinskim naslovima i oglasima iz onog doba, ovo je izazvalo priličnu zabunu. Negde u to doba i proslave Novih godina postaju sve češće, dok se Božić i dalje pominje, ali stidljivije. Međutim, 13 dana razlike nastale zamenom kalendara ostale su "problem" sve do današnjih dana. Iako su od tada praznična izdanja štampana isključivo za 6. 7. i 8. januar, među oglasima je moguće pronaći reklame za doček "nove" nove godine, "srpske" nove godine, kao i za oba Božića. Vremenom se proslava Božića potpuno pomerila na 7. januar dok je doček Nove godine do današnjih dana ostao "dupli".
(MONDO/Istorijski zabavnik)
