Poslanici Skupštine trebalo bi da se izjasne o sinoć usvojenom vladinom Prelogu zakona o rehabilitaciji, u čijem tumačenju bi se i stručnjaci "pogubili". Iz teksta predloga zakna ne vidi se da li se donosi "zbog Evrope" ili stvarne želje da se građanima vrati oteto.
Pravo na rehabilitaciju i vraćanje imovine, po Predlogu zakona o rehabilitaciji koji je usvojila Vlada i ide u Skupštinu Srbije, imaju građani za koje se u postupku rehabilitacije utvrdi da nisu ratni zločinci. To pravo neće moći da ostvare pripadnici okupacionih snaga i kvinsliških formacija tokom Drugog svetskog rata koji su počinili ratni zločin, najkraće je obrazloženje predloga zakona koji je Vlada Srbije sinoć uputila poslanicima.
Ta najkraća varijanta obrazloženja zakona o rehabilitaciji je i jedina razumljiva, bar pravnim laicima, a takvi ih je bar devedeset odsto sastava Skupštine Srbije. A predlog zakona o kome bi oni trebali da glasaju nije nimalo naivan i bezbolan jer će državu koštati para za restituciju, od njega zavisi podrška stranaka mađarske manjine aktuelnoj vladi ali i države Mađarske Srbiji "na putu u EU". Pravedna restitucija je, sama po sebi, jedan od preduslova za priključenje Evropskoj Uniji.
Pravo na rehabilitaciju, prema tekstu predloga u koji je Tanjug imao uvid, imaju oni koji se u skladu sa zakonom i drugim propisima, smatraju borcima narodnooslobodilačkog rata, ali to pravo nemaju oni koji su za vreme Drugog svetskog rata na teritoriji Srbije nastradali u oružanim sukobima kao pripadnici okupacionih oružanih snaga i kvinsliških formacija.
"Srbija nije odgovorna za radnje i akte okupacionih snaga za vreme Drugog svetskog rata", navela je Vlada Srbije.
Već ovo prošireno objašnjenje, ukoliko ovako bude usvojeno, kosi se sa "počinili ratne zločine", jer to ako je neko mobilisan, pa u "kvislinškoj" uniformi ubijen u borbi sa pratizanima ili četnicima, ne znači i da je razni zločinac i da njegovi naslednici namaju pravo na povraćaj oduzete imovine.
Dalje sledi da ne mogu biti rehabilitovani oni koji su odlukom vojnog suda ili drugog organa pod kontrolom Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije od dana oslobođenja određenog mesta proglašeni za ratne zločince ili učesnike tih zločina, ili su ih sudovi i drugi organi bivše Jugoslavije proglasili ratnim zločincima. Danom oslobođenja smatra se dan kada su pripadnici Narodno-oslobodilačkog pokreta počeli efektivno da obavljaju vlast u određenom mestu bez prekida.
Prevedeno na ono što se događalo na terenu i datom istorijskom trenutku, to znači da ako je nekakav seoski partizanski komitet proglasio imućnog komšiju (pa još uz to i Mađara ili "Švabu") ratnim zločincem i oduzeo mu kuću, salaš, šumu, oranice i mehaniciju, od restitucije nema ništa.
Ovakva postavka je još čudnija ako se vidi odredba izi istog predloga zakona po kojoj se "po sili zakona" rehabilituju lica kojima je ukazom Predsedništva Prezidujuma Narodne skupštine FNRJ 1947. godine ukinuto državljanstvo i konfiskovana celokupna imovina.
Znači od Prezidijuma odluka ne važi, od seoskog komiteta važi.
Ima tu još odredbi koje se kose jedna s drugom, ili sa svim ostalima, jer predlogom ovog zakona uređeno je i "pitanje rehabilitacije onih koji su iz političkih, verskih, nacionalnih ili ideoloških razloga, lišeni života, slobode ili drugih prava do dana stupanja na snagu ovog zakona na teritoriji Srbije i to bez sudske ili administrativne odluke, ali i izvan nje ukoliko su imali ili imaju prebivalište ili državljanstvo Srbije".
Takođe, "pravo na rehabilitaciju imaju oni kojima je uskraćeno neko pravo sudskom ili administrativnom odlukom organa Srbije, vojnih i drugih jugoslovenskih organa, ako su imala ili imaju prebivalište u Srbiji ili državljanstvo Srbije, kao i oni koji su oštećeni odlukom donetom protivno načelima pravne države i standardima ljudskih prava i sloboda".
Već sama suđenja u poratnoj revolucionarnoj Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji pod znakom su pitanja po osnovi "načela pravne države" a još više po "standardima ljudskih prava i sloboda".
Oni koji budu prošli korz šumu propisa ovog i drugih zakona i budu rehabilitovani, imače pravo "na poseban penzijski staž u trajanju od najmanje osam godina, mesečnu novčanu naknadu u visini polovine prosečne plate u Srbiji, zdravstvenu zaštitu..."
To baš lepo zvuči ali to je u zakon stavljeno više kao ukras jer, da bi neko došao "pod udar" rehabilitacije trebalo je u vreme postanka "narodnog" ili "klasnog neprijatelja" ili "kvislinga" imao bar šesnaestak godina. To znači da je rođen oko 1925. godine. Imate li mnogo ovakvih vremešnih komšija?
Tu je ipak, mnogo važnija odredba o pravu na vraćanje konfiskovane imovine ili obeštećenje za tu imovinu, pravo na obeštećenje za materijalnu i nematerijalnu štetu, odnosno rehabilitaciono obeštećenje, što sve ide naslednicima.
Postupak rehabilitacije pokreće se zahtevom, koji mogu podneti oštećeni građani, a posle njihove smrti supružnik, vanbračni partner, potomci, preci, usvojioci, braća i sestre, ostali zakonski naslednici, testamentalni naslednici i to u roku od pet godina od stupanja na snagu zakona.
Zahtev se podnosi višem sudu nadležnom za područje gde se nalazi prebivalište, a podnosilac zahteva oslobođen je plaćanja troškova postupka.
Sud pribavlja dokaze i podatke od nadležnih državnih organa i organizacija, koji su dužni da ih dostave u roku od 60 dana, a sud može i samostalno istraživati činjenice koje stranka nije iznela.
Rehabilitacija, kako se navodi, može biti po sili zakona, gde sud konstatuje da je neko rehabilitovan po sili zakona, ili sudska kada ga sud svojom odlukom rehabilituje.
Po sili zakona rehabilituju se građani čija su prava i slobode povređena do dana stupanja na snagu ovog zakona, bez sudske ili administrativne odluke, kao i oni kod kojih je postojala odluka za delo koje u vreme izvršenja radnje nije bilo određeno zakonom, ili su dobili kaznu koja u to vreme nije bila propisana.
Takođe, po sili zakona se rehabilituju i oni koji su kažnjeni za krivično delo neprijateljske propagande zlonamernim i neistinitim prikazivanjem društvenopolitičkih prilika u zemlji, kao i građani koji su po principu kolektivne odgovornosti proglašeni za ratne zločince, odnosno učesnike u ratnim zločinima, a koja nisu izgubila jugoslovensko državljanstvo i nisu izvršila ili učestvovala u izvršenju ratnih zločina.
Predviđeno je da zakon stupi na snagu osmog dana od objavljivanja u "Službenom glasniku Srbije".
Pre više od mesec dana iz skupštinske procedure povučen je predlog zakona o rehabilitaciji zbog neslaganja stranka vladajuće većine oko dešavanja u Drugom svetskom ratu i ulozi Ravnogorskog pokreta.
(MONDO/Tanjug)
Ta najkraća varijanta obrazloženja zakona o rehabilitaciji je i jedina razumljiva, bar pravnim laicima, a takvi ih je bar devedeset odsto sastava Skupštine Srbije. A predlog zakona o kome bi oni trebali da glasaju nije nimalo naivan i bezbolan jer će državu koštati para za restituciju, od njega zavisi podrška stranaka mađarske manjine aktuelnoj vladi ali i države Mađarske Srbiji "na putu u EU". Pravedna restitucija je, sama po sebi, jedan od preduslova za priključenje Evropskoj Uniji.
Pravo na rehabilitaciju, prema tekstu predloga u koji je Tanjug imao uvid, imaju oni koji se u skladu sa zakonom i drugim propisima, smatraju borcima narodnooslobodilačkog rata, ali to pravo nemaju oni koji su za vreme Drugog svetskog rata na teritoriji Srbije nastradali u oružanim sukobima kao pripadnici okupacionih oružanih snaga i kvinsliških formacija.
"Srbija nije odgovorna za radnje i akte okupacionih snaga za vreme Drugog svetskog rata", navela je Vlada Srbije.
Već ovo prošireno objašnjenje, ukoliko ovako bude usvojeno, kosi se sa "počinili ratne zločine", jer to ako je neko mobilisan, pa u "kvislinškoj" uniformi ubijen u borbi sa pratizanima ili četnicima, ne znači i da je razni zločinac i da njegovi naslednici namaju pravo na povraćaj oduzete imovine.
Dalje sledi da ne mogu biti rehabilitovani oni koji su odlukom vojnog suda ili drugog organa pod kontrolom Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije od dana oslobođenja određenog mesta proglašeni za ratne zločince ili učesnike tih zločina, ili su ih sudovi i drugi organi bivše Jugoslavije proglasili ratnim zločincima. Danom oslobođenja smatra se dan kada su pripadnici Narodno-oslobodilačkog pokreta počeli efektivno da obavljaju vlast u određenom mestu bez prekida.
Prevedeno na ono što se događalo na terenu i datom istorijskom trenutku, to znači da ako je nekakav seoski partizanski komitet proglasio imućnog komšiju (pa još uz to i Mađara ili "Švabu") ratnim zločincem i oduzeo mu kuću, salaš, šumu, oranice i mehaniciju, od restitucije nema ništa.
Ovakva postavka je još čudnija ako se vidi odredba izi istog predloga zakona po kojoj se "po sili zakona" rehabilituju lica kojima je ukazom Predsedništva Prezidujuma Narodne skupštine FNRJ 1947. godine ukinuto državljanstvo i konfiskovana celokupna imovina.
Znači od Prezidijuma odluka ne važi, od seoskog komiteta važi.
Ima tu još odredbi koje se kose jedna s drugom, ili sa svim ostalima, jer predlogom ovog zakona uređeno je i "pitanje rehabilitacije onih koji su iz političkih, verskih, nacionalnih ili ideoloških razloga, lišeni života, slobode ili drugih prava do dana stupanja na snagu ovog zakona na teritoriji Srbije i to bez sudske ili administrativne odluke, ali i izvan nje ukoliko su imali ili imaju prebivalište ili državljanstvo Srbije".
Takođe, "pravo na rehabilitaciju imaju oni kojima je uskraćeno neko pravo sudskom ili administrativnom odlukom organa Srbije, vojnih i drugih jugoslovenskih organa, ako su imala ili imaju prebivalište u Srbiji ili državljanstvo Srbije, kao i oni koji su oštećeni odlukom donetom protivno načelima pravne države i standardima ljudskih prava i sloboda".
Već sama suđenja u poratnoj revolucionarnoj Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji pod znakom su pitanja po osnovi "načela pravne države" a još više po "standardima ljudskih prava i sloboda".
Oni koji budu prošli korz šumu propisa ovog i drugih zakona i budu rehabilitovani, imače pravo "na poseban penzijski staž u trajanju od najmanje osam godina, mesečnu novčanu naknadu u visini polovine prosečne plate u Srbiji, zdravstvenu zaštitu..."
To baš lepo zvuči ali to je u zakon stavljeno više kao ukras jer, da bi neko došao "pod udar" rehabilitacije trebalo je u vreme postanka "narodnog" ili "klasnog neprijatelja" ili "kvislinga" imao bar šesnaestak godina. To znači da je rođen oko 1925. godine. Imate li mnogo ovakvih vremešnih komšija?
Tu je ipak, mnogo važnija odredba o pravu na vraćanje konfiskovane imovine ili obeštećenje za tu imovinu, pravo na obeštećenje za materijalnu i nematerijalnu štetu, odnosno rehabilitaciono obeštećenje, što sve ide naslednicima.
Postupak rehabilitacije pokreće se zahtevom, koji mogu podneti oštećeni građani, a posle njihove smrti supružnik, vanbračni partner, potomci, preci, usvojioci, braća i sestre, ostali zakonski naslednici, testamentalni naslednici i to u roku od pet godina od stupanja na snagu zakona.
Zahtev se podnosi višem sudu nadležnom za područje gde se nalazi prebivalište, a podnosilac zahteva oslobođen je plaćanja troškova postupka.
Sud pribavlja dokaze i podatke od nadležnih državnih organa i organizacija, koji su dužni da ih dostave u roku od 60 dana, a sud može i samostalno istraživati činjenice koje stranka nije iznela.
Rehabilitacija, kako se navodi, može biti po sili zakona, gde sud konstatuje da je neko rehabilitovan po sili zakona, ili sudska kada ga sud svojom odlukom rehabilituje.
Po sili zakona rehabilituju se građani čija su prava i slobode povređena do dana stupanja na snagu ovog zakona, bez sudske ili administrativne odluke, kao i oni kod kojih je postojala odluka za delo koje u vreme izvršenja radnje nije bilo određeno zakonom, ili su dobili kaznu koja u to vreme nije bila propisana.
Takođe, po sili zakona se rehabilituju i oni koji su kažnjeni za krivično delo neprijateljske propagande zlonamernim i neistinitim prikazivanjem društvenopolitičkih prilika u zemlji, kao i građani koji su po principu kolektivne odgovornosti proglašeni za ratne zločince, odnosno učesnike u ratnim zločinima, a koja nisu izgubila jugoslovensko državljanstvo i nisu izvršila ili učestvovala u izvršenju ratnih zločina.
Predviđeno je da zakon stupi na snagu osmog dana od objavljivanja u "Službenom glasniku Srbije".
Pre više od mesec dana iz skupštinske procedure povučen je predlog zakona o rehabilitaciji zbog neslaganja stranka vladajuće većine oko dešavanja u Drugom svetskom ratu i ulozi Ravnogorskog pokreta.
(MONDO/Tanjug)
