Verona ima svog Romea i Juliju. Indija Tadž Mahal. A Srbija – Dolinu jorgovana i francusku kraljicu. Da li je baš tako za Mondo govori istoričar Dejan Ristić.
Prema veoma popularnoj i opšteprihvaćenoj priči, srpski kralj Stefan Uroš I Veliki je svoju buduću suprugu Jelenu, potomka stare francuske kneževske porodice Anžu dočekao tako što je zapovedio da se duž doline reke Ibar kojom je ona trebalo da dođe do njegovog dvora zasade jorgovani.
Ovu priču naši političari (ali i običan svet) često vole da citiraju kao dokaz da političke veze Srbije i Francuske datiraju još iz srednjeg veka, ali da li je to baš tako pitali smo Dejana Ristića koji je nedavno objavio knjigu “Mitovi srpske istorije” u izdanju Vukotić medije.
Priča o srpskoj kraljici francuskog porekla zbog koje je dolina Ibra sva u jorgovanima je prelepa i romantična i...divna bajka, kaže Ristić na žalost onih romantičnih među Srbima.
A glavni “krivac” za to je naš istaknuti književnik Tiodor Rosić koji je 1990ih objavio predivnu zbirku bajki “Dolina jorgovana” gde je domaštao lokalne priče i legende i istoriju i gde su glavni akteri njegovih istorijskih bajki ličnosti iz vladarske loze Nemanjića.
Naime, Jelena nije poticala iz francuske kneževske porodice Anžu već je rođena na teritoriji današnjeg Srema, u okolini Fruške gore pa je samim tim na venčanje stigla sa severa i nikako nije mogla da prođe dolinom Ibra i divi se jorgovanima u cvatu.
Jedan od najistaknutijih poglavara Srpske pravoslavne crkve, arhiepiskop srpski Danilo II Pećki u svom delu “Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih” piše i o kraljici Jeleni. Ona je, zapravo, jedina žena o čijem je životu ovaj poglavar SPC pisao.
U tom delu Danilo više puta jasno napominje da je Jelena bila od “roda fruškoga i plemena carskoga”, kaže Ristić i objašnjava da se taj deo “roda fruškoga” odnosi na Frušku goru.
Kako je Danilovo delo kasnije bilo prevođeno a naziv Fruška gora potiče od starog slovenskog imena za Franke, odnosno Fruge, Jelena je postala kraljica francuskog porekla.
Ovaj deo “plemena carskoga” je delimično tačan jer je njen deda po ocu bio vizantijski car Isak II Anđeo, dok je njena majka vodila poreklo sa ugarskog dvora.
Jelena je dakle po svom poreklu bila potomak vladarskih i plemićkih porodica Vizantije I Ugarske ali ne direktno i Francuske.
Sa anžujskom dinastijom, Jelena će imati veze preko svoje snaje – njen sin kralj Stefan Dragutin oženio se sestrom ugarske princeze Marije koja je bila žena kralja Šarla I od Anžua.
Sve to, kaže Ristić, ipak ne sprečava naše političare da se hvale vezama sa Francuskom još iz srednjeg veka iako su prve zvanične političke veze Srbije i Francuske počele pre 180 godina sa otvaranjem francuiskog konzulata u Beogradu.
“Ako imamo zdravstveni problem, mi ne idemo kod vrača nego kod najboljeg mogućeg lekara, specijaliste da se konsultujemo i lečimo. Ali, kada govorimo o mentalnom zdravlju i stepenu svesti tu smo drugačiji i nekritički usvajamo ono što je uhu milo”, rekao je Ristić Mondu.
“Ja bih kao istoričar voleo da smo mi najstariji narod i da je u Vinčanskoj kulturi došlo do uspostavljanja pisma, ali nije. I ova knjiga je posledica iskrene potrebe da se još jednom, na najjednostavniji mogući način i na jednom mestu ponude činjenice o određenim događajima i ličnostima”, dodao je Ristić.
Iako Jelena Anžujska nije dolazila direktno sa francuskog dvora, niti je njoj u čast dolina Ibra oplemenjena jorgovanima, to ne umanjuje činjenicu da je Srbija imala veliku vladarku i dobročiniteljku i ktitorku koja nas je mnogo zadužila, kaže Ristić.