Marko Kraljević je potekao iz porodice Mrnjavčević. Bio je sin kralja Vukašina Mrnjavčevića i gospodar Prilepa. Posle očeve pogibije u Maričkoj bici 1371. godine nasledio je kraljevsku titulu i postao osmanski vazal.
Ugledni istoričar Boris Stojkovski ističe da je Marko Kraljević bio najpoznatija ličnost srpske epske poezije, ali da, kao istorijska ličnost, nije ostavio naročitog traga.
Na novosadskoj tribini "Marko Kraljević - od istorijske ličnosti do epskog junaka", Stojkovski je naveo da prvi pouzdani podaci o Marku Kraljeviću datiraju iz 1355. godine, kad je na prestolu bio srpski car Uroš Peti iz dinastije Mrnjavčevića:
"Dolaskom cara Uroša Petog 1355. godine na presto, Mrnjavčevići su se već bili etablirali kao najznačajnija vladarska kuća. Marku, čoveku od poverenja cara Uroša, poverena je diplomatska misija pošto je 1360. godine izbio rat između Srbije i Dubrovnika".
Dubrovački dokumenti zapravo su prvi pouzdani pisani trag o Marku kad su u pitanju istorijski izvori:
"Mada mirovni sporazum nije sklopljen, Marko je izdejstvovao neke povoljnosti za srpsku stranu: uspeo je da oslobodi prizrenske trgovce koji su bili zarobljenici u Republici Svetog Vlaha i uzeo je deo založenog porodičnog srebra, takozvani, poklad kralja Vukašina", objasnio je autor i učesnik tribine.
Stojkovski je naveo da je postojala namera da se Marko oženi hrvatskom devojkom iz velikaške porodice Šubića:
"Dok je kralj Vukašin bio u životu postojala je namera da se Marko oženi hrvatskom devojkom iz velikaške porodice Šubića uz posredovanje bosanskog kralja Tvrtka Kotromanića. Tome se usprotivio papa protestnim pismom `zbog udaje za sina veličanstvenog srpskog kralja šizmatika` i nije dao dozvolu za taj brak".
Prema njegovim rečima, Marko se potom oženio Jelenom Hlapen, kćerkom Radoslava Hlapena, značajnog velikaša i gospodara Bera i Vodena, kao i prvog suseda Mrnjavčevićevih zemalja.
Smrt cara Uroša donela je nemirna vremena. Mnogi velikaši su se izdizali i izazivali konflikte, a Mrnjavčevići su se pokazali kao najznačajniji, pogotovo kralj Vukašin i njegov naslednik mladi kralj Marko.
Realnost na području tadašnje Makedonije, međutim, bila je surova, jer mada je Marko posle očeve smrti nasledio titulu kralja on je, zapravo, na terenu bio gospodar samo Prilepa i okoline.
"KASNO MARKO NA KOSOVO STIŽE" SAMO EPSKA PERCEPCIJA
Stojkovski ističe da nema istorijskih podataka o odnosu Marka Kraljevića, kneza Lazara i Kosovskog boja:
"Sve u vezi s tim je plod docnije epske percepcije. Čuvena izreka: `Kasno Marko na Kosovo stiže` ne odnosi se na njega, nego na Janoša Hunjadija i drugu Kosovsku bitku 1448. godine. Marko je, kao što je poznato, poginuo u bici na Rovinama 1395. godine".
Ugledni istoričar napominje da je posle smrti Marko Kraljević ušao u legendu i epsku pesmu pretežno kao pozitivan junak:
"Tek u tim pesmama on dobija i atribut `kraljević` /kraljev sin/, dostižući veliku metamorfozu od istorijske ličnosti do mitskog junaka. Njegov kult zaživeo je u svim srpskim zemljama, a što je naročito zanimljivo i među Srbima u Dalmaciji".
Mnogi su pisali o Marku Kraljeviću i slikali njegove portrete:
"Među njima su Đura Jakšić i češki umetnik Vladislav Titelbah. Marka je izvajao Ivan Meštrović, a njegov portret naslikala je Mina Karadžić, kći Vuka Stefanovića Karadžića, koji je sakupio najviše pesama o Kraljeviću Marku".
Tribina "Marko Kraljević - od istorijske ličnosti do epskog junaka", održana je sinoć u Klubu "Tribina mladih" Kulturnog centra Novog Sada.
Priredio: Slobodan KOVAČEVIĆ/Srna