Gusta šuma Fruške gore krije zadužbinu despotske porodice Branković - manastrir Krušedol. Svetinja podignuta pre još u 16. veku krasi ovaj brdoviti predeo Vojvodine. Na svega par minuta od grada Irig nalazi se ovaj divan manastirski kompleks. On se sastoji iz dve celine: muškog manastira sa crkvom posvećenom Blagovestima, koji je osnovao vladika Maksim Branković i ženskog manastira sa crkvom posvećenom Sretenju, koja je podigla njegova majka, despotica Angelina. Manastir Krušedol nastao je između 1509. i 1514. godine.
Istorija manastira
Manastir Krušedol su u 16. veku počeli da grade despot Đorđe Branković i njegova majka Angelina. Od ugledne Srbske porodice Jakšić dobija zemljište na kome podiže ženski manastir danas seoska crkva posvećena Sretenju Gospodnjem, u samom mestu Krušedolu. S druge strane, njen sin vladika Maksim (u svetovnom životu despot Đorđe Branković), uz materijalnu pomoć svog rođaka vlaškog vojvode Jovana Njagoja, podiže muški manastir Krušedol. Zanimljivo je da je srpska despotica Angelina, kada je u drugoj polovini 15. veka stigla u Srem sa sobom donela i mošti svog preminulog supruga Stefana.
U svojoj zadužbini žuveli su i umrli, vladika Maksim 1516. godine, a Angelina 1520. godine. Ubrzo su proglašeni svetim i mošti su im čuvane upravo u Krušedolu. Prvi zvaničan pomen manastira Krušedol istorija nalazi u popisu koji su načinili turski osvajači 1546. godine. Zabeleženo je, takođe da je zadužbina despota Đorđa Brankovića i njegove majke imala sigurno najveće posede među svim manstirima na Fruškoj Gori.
Tokom 15. i 17. veka krušedolski igumani često borave u Rusiji radi prikupljanja pomoći. Godine 1670, u manastiru Krušedolu boravi čak 90 kaluđera i 12 staraca. U vreme Velike seobe Srba pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem, krušedolski kaluđeri su sa manastirskim dragocenostima prebegli u Sentandreju. Oni su se vratili 1697. godine. Mitropolit Isaije Đaković je 1710. godine iz Beča u manastir Krušedol preneo mošti patrijarha Arsenija Čarnojevića. Posle bitke kod Petrovaradina 1716. godine, Turci su opljačkali i zapalili manastir, zajedno sa moštima svetih Brankovića. Tokom cele prve polovine 18. veka manastir je obnavljan. Vladika pečujski Nikanor Melentijević sazidao je između 1722. i 1725. godine konak, dok je 1742. godine crkva proširena.
Ikonostas i izgled manasitra
Velika ulazna kapija manastira je okrečena u crvenu boju koja je simbol Carske Lavre (Despotske Lavre). To manastir Krušedol stavlja u rang sa manastirima Hilandar i Žiča. Ono što posebno ističe manastir Krušedol su njegove veličanstvene freske i ikonostas, kao i mauzolej. Najčuvenija freska je predstava "Strašnog suda", a ikonostas čini 35 ikona. Svi ukrasi na ikonostasu su u potpuno tradicionalnom stilu.
Živopisanje priprate završeno je 1542. godine, za vreme igumana Silvestra, dok je islikavanje ostalog dela krušedolskog hrama počelo je 1545. godine. Živopisanje krušedolskog hrama sredinom 18. veka izvedeno je preko ranijeg fresko-slikarstva. Ovaj barokni živopis, koji je rađen uljanim bojama, delo je ruku više majstora bliskih slikarskim shvatanjima ruskoukrajinskog crkvenog slikarstva. Ikonostas manastira Krušedola čine ikone od 16. do 18. veka. Posebno se izdvaja Deizis, jedno od najboljih slikarskih ostvarenja iz 16. veka.
Zanimljivosti o manastiru
Kada se pomene fruškogorski manastir Krušedol prva asocijacija su znameniti Srbi koji su u ovom manastiru boravili, kao i oni koji su i danas u njemu sahranjeni. Tako je istorija manastira zabeležila podatak da je čuveni srpski pesnik iz perioda romantizma, Laza Kostić, kada je bio razočaran u ljubav i svestan da je nemoguće da je ostvari sa mlađanom Lenkom Dunđerski, utehu potražio upravo u ovom manastiru na Fruškoj Gori. Očajan, Laza Kostić, traži utehu u pisanju i tada nastaje najlepša ljubavna pesma srpske književnosti - "Santa Maria della Salute".
Pored porodice ktitora manastira, u njemu su sahranjeni i kneginja Ljubica Obrenović, supruga velikog srpskog knjaza Miloša Obrenovića, ali i još jedan član porodice Obrenović, kralj Milan Obrenović, što se navodi kao svojevrsna zanimljivost kada je u pitanju fruškogorski manastir Krušedol. Uz pomenute Srbe, u manastiru Krušedol su sahranjeni i srpski patrijarsi : Arsenije III Čarnojević i Arsenije IV Jovanović Šakabenta, kao i mitropolit Isaija Đaković i vojvoda Stevan Šupljikac, ali i mnogi drugi.
BONUS VIDEO:
(Mondo/A.V.)