FRUŠKOGORSKA ŠUMA KRIJE PRAVO BLAGO: Manastir Grgeteg čuvar je čuvene replike ikone Majke Božije sa Hilandara

Na prostranoj vojvođanskoj ravnici izdiže se raskošna Fruška gora, a koja u gustim šumama krije veliki broj svetinja. Među njima nalazi se Manastir Grgeteg. Smešten duboko u šumovitim obroncima Fruške Gore, predstavlja oazu duhovnosti i kulturnog nasleđa. Svojom bogatom istorijom, ovaj manastir privlači pažnju kako vernika, tako i ljubitelja arhitekture i umetnosti. Istorijski značaj, arhitektonska lepota i duhovna važnost Manastira Grgeteg, ističu njegovu ulogu kao neizostavnog dela kulturne baštine Srbije.

Ne postoji tačan podatak o dome kada je manastir nastao, ali ga prate brojne legende koje se vezuju za njegov nastanak. Prema jednoj legendi, Grgeteg je manastir podigao despot Vuk Grgurević, poznat i kao Zmaj Ognjeni Vuk, 1471. godine, što ga čini jednim od najstarijih na Fruškoj Gori. Despot je manastir podigao kao zadužbinu za svog oca despota Grgura, koji se zamonašio u Hilandaru. Prvi pisani podaci o manastiru se nalaze u Turskim spisama sredinom XVI veka.

Tokom istorije manastir je često bio uništavan i rušen. Turci su manastir zapalili 1688. godine, što je dovelo do njegovog napuštanja. Nedugo zatim, počinje obnova Grgetega za koji je bio zadužen Isaija Đaković. Međutim, to nije bio kraj njegovim mukama. U Drugom svetskom rаtu mаnаstir je takođe teško oštećen, srušen je zvonik i veliki deo konаkа. Zvonik je obnovljen tek tokom radova na rekonstukciji manastira koji su počeli od 1994.g, a konačno je završen tek 2002.god. Dаnаs mаnаstirski kompleks čine crkvа, konаci sа sve četiri strаne i ekonomske zgrаde.

Arhitektura manastira 

U manastiru Grgetag, svaki kamenčić nosi svoju priču. Kada se zagledate u zidine ovog drevnog zdanja, primetićete izuzetnu pažnju koja je posvećena svakom detalju. Visoki stubovi od kamena, izvajani s preciznošću koja oduzima dah, prkose vekovima prolaznosti. U spisima se navodi da je 1770. godine ova crkva praktično zamenjena novom, koja je građena u baroknom stilu. Tada je glavna manastirska crkva, posvećena Svetom Nikoli, dobila i zvonik. Početkom 20. veka, crkvaje obnovljena, a projekta je radio austrijski arhitekta Herman Bole. Pored crkve, tada su obnovljeni i konaci. Za izgled ovog srednjovekovnog manastira zadužen je nekadašnji arhimandrit manastira Ilarion Ruvarac, koji je započeo radove na rekonstrukciji manastira, a njegov grob nalazi se na brdu iznad manastira.

Ikonostas rađen u dva navrata

Unutrašnjost manastira krasi ikonostas koji je zidan od kamena, kovanog gvožđa i mermera, dok ornamentika po zidovima, kupolama i svodovima odaje neverovatan utisak. Tokom istorije manastir je imao dva ikonostasa. Prvi se nalazio u manastiru sve do 1900. godine, imao je 85 ikona, a slikao ga je Jakov Orfelin 1774. godine. Drugi ikonostas, koji se i danas nalazi u crkvi, pleni svojom lepotom sa 21 ikonom, a slikao ga je čuveni akademski slikar Uroš Predić, tokom restauracije manastira 1902. godine. Grgeteg je nezaobilazna tačka vernika jer se u njemu čuva jedna od najvernijih kopija ikone Majke Božije Trojeručice sa Hilandara. 

Zanimljivosti

Na manastirskom groblju sahranjeni su brojni arhrimandriti, monasi i monahinje, kao i ličnosti iz srpske istorije. Ovde se po ličnoj želi profesora Radoslava Grujića, istoričara i teologa, nalazi njegov grob, ali i grob njegove supruge Milice. Manastir Grgetag poseduje vrednu biblioteku koja obuhvata stare rukopise, bogoslužbene knjige, teološke tekstove i druge verske spise. Ovi rukopisi često datiraju iz srednjeg veka i predstavljaju važan deo verske i kulturne baštine regiona.

Malo je poznato da se, u kompleksu manastira Grgeteg nalazi prvi monaški skit u Srbiji, u kojem sestrinstvo 24 sata dnevno čita molitve. U manastir je pre 15 godina s Hilandara dopremljena kopija ikone Trojeručice, koju veliki broj građana celiva, uz molitve namenjene najdražima. Ovo je i jedini manastir na Fruškoj gori koji već osam godina ima ikonopisačku radionicu. U njoj rade tri monahinje koje su završile likovnu akademiju. Zbog velikog broja narudžbi, na ikone se čeka po godinu dana.

BONUS VIDEO:

(Mondo)