Šangajska organizacija za saradnju, skraćeno ŠOS, je međunarodna organizacija koju su 15. jula 2001. osnovali čelnici Kazahstana, Kine, Kirgistana, Rusije, Tadžikistana i Uzbekistana.
Saudijska Arabija je pristala da se pridruži Šangajskoj organizaciji za saradnju kao "partner u dijalogu", izvestili su u sredu državni mediji, što je najnoviji pokazatelj bližih političkih veza sa Kinom. Saudijska vlada odobrila je tu odluku na sastanku u utorak kojim je predsedavao kralj Salman, javila je zvanična saudijska novinska agencija. Ovaj potez Arabije, kako smatraju mnogi stručnjaci u Aziji, označio je jednu vrstu prekretnice u međunarodnoj politici te, pa i drugih arapskih zemalja, u smeru manjeg oslanjanja na SAD.
Šangajska organizacija za saradnju, skraćeno ŠOS, je međunarodna organizacija koju su 15. jula 2001. osnovali čelnici Kazahstana, Kine, Kirgistana, Rusije, Tadžikistana i Uzbekistana. Indija i Pakistan su postale punopravne članice organizacije 9. juna 2017. godine. Čelnici organizacije su 17. septembra 2021. odobrili zahtev Irana za punopravno članstvo, a do stupanja zemlja ostaje u statusu posmatrača. Početak procedure sticanja punopravnog članstva Belorusije u organizaciji najavljen je 16. septembra 2022, dok istovremeno ostaje u organizaciji u statusu posmatrača.
Ukupna teritorija zemalja članica ŠOS je više od 35 miliona km², odnosno 65% teritorije Evroazije. Ukupan broj stanovnika zemalja ŠOS je oko 3,5 milijardi ljudi, odnosno polovina svetske populacije. Kineska privreda je druga svetska privreda po nominalnom BDP, prva po BDP kupne moći; indijska privreda je treća po BDP.
ŠOS nije vojni blok (kao npr. NATO) ili otvorena redovna bezbednosna konferencija (kao npr. ARF), već zauzima međupoziciju. Glavni zadaci organizacije su jačanje stabilnosti i bezbednosti na širem području, objedinjenje država učesnica, borba protiv terorizma, separatizma, ekstremizma, trgovine drogom, razvoj ekonomske saradnje, energetsko partnerstvo, naučno i kulturno međudelovanje. Generalno, jačanje veza između država članica, međusobno poverenje, prijateljstvo i dobrosusedstvo.
Članstvo
Države članice
- Indija
- Kazahstan
- Kina
- Kirgistan
- Pakistan
- Rusija
- Tadžikistan
- Uzbekistan
Partneri u dijalogu
- Azerbejdžan
- Jermenija
- Egipat
- Katar
- Kambodža
- Nepal
- Saudijska Arabija
- Turska
- Šri Lanka
U postupku sticanja statusa partnera u dijalogu
- Bahrein
- Kuvajt
- Maldivi
- Mjanmar
- Ujedinjeni Arapski Emirati
Države posmatrači
- Avganistan (dejure)
- Belorusija
- Iran
- Mongolija
Države kandidati za status posmatrača
- Bangladeš
- Vijetnam
- Izrael
- Irak
- Sirija
- Ukrajina
Tokom proteklih nekoliko godina, aktivnosti organizacije su proširena i povećanje vojne saradnje, razmenu obaveštajnih podataka i borbi protiv terorizma. Od početka saveza bilo je brojnik zajedničkih vojnih vežbi. Prva od njih je održana u 2003, sa prvom fazom odvija u Kazahstanu, a druga u Kini. Od tada Kina i Rusija su se udružili za velike ratne igre u 2005 (mirovnoj misiji 2005), 2007 i 2009, pod okriljem organizacije za saradnju. Više od 4.000 kineskih vojnika učestvovao na zajedničke vojne vežbe u 2007 (poznat kao "mirovne misije 2007"), koja je održana u regionu Čeliabinsk u blizini Urala. U mirovnoj misiji 2010, sprovedenoj od 9-25 septembra na Matibulak poligonu Kazahstana, više od 5.000 osoblja iz Kine, Rusije, Kazahstana, Kirgistana i Tadžikistana sprovede zajedničko planiranje i operativne manevre.
Relacije sa Zapadom
Sjedinjene Države su podnele zahtev za status posmatrača u SCO-u, ali su odbijene 2005. godine. Na samitu u Astani u julu 2005, sa ratovima u Avganistanu i Iraku koji su nagovestili neograničeno prisustvo SAD snaga u Uzbekistanu i Kirgistanu, SCO je zatražio od SAD da postavi jasan raspored za povlačenje svojih trupa iz država članica SCO. Ubrzo nakon toga, Uzbekistan je zatražio od SAD da napusti vazduhoplovnu bazu K2.
Posmatrači na samitima čelnika organizacije
- ASEAN
- EAEU
- ODKB
- OUN
- OES
- SVMDA
- ZND
- Turkmenistan
Izveštaj iz 2007. navodi da SCO nije dao direktne komentare protiv SAD ili njeno vojno prisustvo u regionu. Međutim, neke indirektne izjave na prošlim samitima zapadni mediji su posmatrali kao "tanko prikrivene napade na Vašington". Jedna istražiteljka Evropskog parlamenta je 2015. godine izrazila svoje mišljenje da su "institucionalne slabosti, nedostatak zajedničkih finansijskih sredstava za realizaciju zajedničkih projekata i sukobljeni nacionalni interesi sprečili SCO da postigne viši nivo regionalne saradnje".
(MONDO)
