Kriza u EU, brojke otkrivaju kada će doći do totalnog kolapsa: Ova 3 sektora su najugroženija

U poslednjim decenijama, EU se suočava sa sve ozbiljnijim demografskim izazovima koji ugrožavaju održivost njenih ekonomija i društvenih sistema. Podaci Eurostata pokazali su da je stopa fertiliteta pala na rekordno niske nivoe, dok istovremeno raste udeo starijeg stanovništva i jaz između potreba tržišta rada i otpora imigraciji.

Najniže stope su zabeležene na Malti (1,06) i Španiji (1,12), a najviše u Bugarskoj (1,81) i Francuskoj (1,66). Prosečna starost žena pri rođenju prvog deteta u EU bila je 29,8 godina - najniža u Bugarskoj (26,9), a najviša u Italiji (31,8). Ovaj trend odlaganja majčinstva smanjuje ukupan broj dece koju žene imaju tokom svog života.

Starenje stanovništva

Starenje stanovništva dodatno opterećuje demografsku sliku EU. Ovo opterećenje se može izraziti kroz tzv. koeficijent starosne zavisnosti, koji predstavlja udeo starijih od 65 godina u odnosu na broj radno sposobnih od 15 do 64 godine. Početkom 2024. godine indeks za EU ​​je bio 33,9%, što znači da je na svakih 100 ljudi bilo oko 34 zaposlena stara lica. Najniži koeficijenti su zabeleženi u Luksemburgu (21,7%) i Irskoj (23,6%), a najveći u Italiji (38,4%) i Portugalu (38,2%).

U Hrvatskoj je bio 37,5%. U 2024. godini na jednog penzionera dolazilo je 1,39 radnika, što je nedovoljno za stabilan penzioni sistem.

S obzirom na opadanje nataliteta i starenje stanovništva, imigracija se pojavljuje kao ključni faktor za održavanje radne snage i ekonomski rast u EU.

U 2022. godini u EU je došlo oko 5,1 milion imigranata iz zemalja van Unije, što je više nego duplo više od broja u 2021. Najveći broj primile su Nemačka (1,6 miliona), Španija (860.000) i Italija (334.000).

Kako fertilitet među ženama rođenim u EU opada, one rođene van EU često imaju višu stopu fertiliteta, što doprinosi ukupnom broju rođenih. Dakle, migracija pomaže u održavanju demografske ravnoteže. U 2023. godini, oko 23% dece rođene u EU imalo je majke koje su rođene van zemlje rođenja, uključujući žene rođene van Unije.

Dr. sc. Teo Matković iz Instituta za društvena istraživanja u Zagrebu kaže:

"Kvalitet, održive migracijske i integracijske politike su svakako neophodan deo rešenja, ali bez dobrog kvaliteta života, podrške mladima, porodicama i aktivnog starenja, izgledi za društveni i demografski razvoj su slabi.

Međutim, imigracija je, s druge strane, politički veoma osetljivo pitanje.

U mnogim zemljama EU radikalna desnica jača, uglavnom zbog protivljenja imigraciji. Ovaj otpor često potiče iz straha da bi dolazak velikog broja stranaca mogao da ugrozi nacionalni identitet, jezik i tradiciju domaćeg stanovništva.

Postoji zabrinutost i zbog moguće povezanosti imigracije sa porastom kriminala i terorizma, iako su ove veze često statistički preuveličane – istraživanja pokazuju da je pet puta veća verovatnoća da će se zločin pojaviti u medijima ako ga počini stranac.

Osim toga, neki građani strahuju da bi veća konkurencija na tržištu rada mogla dovesti do nižih plata i nesigurnijih uslova rada.

Ddr. sc. Margareta Gregurović iz Instituta za migracije kaže da istraživanje o stavovima hrvatskih građana iz 2024. godine pokazuje negativan pomak u stavovima prema imigrantima, posebno prema onima islamske veroispovesti.

"Takođe, podaci iz Evropskog socijalnog istraživanja pokazuju snažniju percepciju migrantske kulturne pretnje među hrvatskim građanima, koja se perpetuira kroz snažniji antiimigrantski narativ među političkim i društvenim akterima – u javnim govorima i raspravama migranti i njihove razlike sve više se prikazuju kao stvarna, ekonomska i simbolička, kulturna prijetnja hrvatskom društvu“, dodaje.

U četvrtom kvartalu 2024. godine, 124.935 državljana trećih zemalja dobilo je nalog da napusti teritoriju EU, što je povećanje od 16,3% u odnosu na isti period prethodne godine.

Nepovoljna demografija na jugu EU

Iako se sve zemlje EU suočavaju sa demografskim izazovima, južne članice kao što su Španija, Italija i Hrvatska imaju nižu stopu nataliteta i stariju populaciju od severnih kao što su Francuska, Švedska ili Irska.

Ove razlike su rezultat kombinacije ekonomskih, kulturnih, društvenih i institucionalnih faktora.

Porodične i socijalne politike

Jedan od razloga je činjenica da su severne zemlje EU, posebno nordijske zemlje, uvele snažne sisteme socijalne podrške kao što su porodiljsko i roditeljsko odsustvo, fleksibilno radno vreme, subvencionisana obdaništa i poreske olakšice za porodice sa decom. Ove mere omogućavaju usklađivanje roditeljstva i zaposlenja, posebno za žene.

Gregurović kaže da Indeks politike integracije migranata (MIPEKS) pokazuje da je hrvatski pristup integraciji imigranata (uključujući pristup zdravstvenim uslugama, spajanje porodice, obrazovanje itd.) klasifikovan kao "jednakost na papiru“.

"Kao i u većini zemalja srednje i istočne Evrope, imigranti u Hrvatskoj uživaju osnovna prava i sigurnost, ali ne i jednake mogućnosti, što Hrvatsku stavlja ispod proseka za zemlje MIPEKS-a“, objašnjava on.

Kulturni obrasci i rodne norme

U tradicionalnijim društvima na jugu EU postoji veća neravnopravnost polova u porodičnom životu, briga o deci i domaćinstvu najčešće pada isključivo na žene.

U severnijim društvima uloge su ravnopravnije, a očevi imaju veća prava i navike učešća u podizanju dece. Zbog toga u južnim zemljama mnoge žene odlažu ili odustaju od majčinstva ako žele da nastave karijeru.

Ekonomska nesigurnost i tržište rada

Visoka nezaposlenost mladih, nesigurni poslovi i dugo čekanje na stabilne prihode i stanovanje su još jedna karakteristika južnih ekonomija. Mladi ljudi često kasno napuštaju roditeljski dom, kasno osnivaju porodice i duže žive u nesigurnim životnim uslovima. U Španiji je, na primer, nezaposlenost mladih 2023. bila oko 28%, u Hrvatskoj oko 19%, a u Nemačkoj ispod 6%.

Severne zemlje imaju više imigranata koji su često mlađi i imaju više dece, što poboljšava fertilitet na nacionalnom nivou. U južnim zemljama EU ovaj udeo je manji, a migracije su često usmerene ka spolja.

Do kolapsa bi moglo doći uskoro

Prema projekcijama Eurostata i OECD-a, EU će dostići kritičan odnos starijih i radno sposobnih ljudi oko 2050. godine, sa više od 56 penzionera na svakih 100 radno sposobnih ljudi. U nekim zemljama će ovaj odnos biti još drastičniji – na primer, u Italiji, Grčkoj, Portugalu i Hrvatskoj.

Ako se ne poveća natalitet, ne poveća imigracija, a do tada se ne reformišu penzioni i zdravstveni sistemi, moguće je očekivati finansijski kolaps penzionih fondova, pad produktivnosti i privrednog rasta, drastično smanjenje javnih usluga, kao i društvene i političke tenzije zbog sukoba generacija.

Neki demografi upozoravaju da bi već oko 2035-2040. godine mogla da počne ozbiljna destabilizacija tržišta rada u sektorima kao što su zdravstvo, nega i obrazovanje.

(Mondo)