Mnoštvo je političkih ubistava zabeležila istorija ali tek poneko je uticalo da se značajno promeni ili bar uzbrza njen tok. Većina njih je, iz ugla svetske istorije, ipak lokalnog značaja.
Prvo političko ubistvo na našoj "Top 10" listi je svakako događaj svetske težine - pucanj Gavrila Principa u prestolonaslednika Franca Ferninanda 1914. u Sarajevu. Sva buka uz i kotroverza uz koje se obeležava stogodišnjica od tog događaja, naravno, nije slučajna.
Ubistvo nadvojvode Austrije i Austrougarske, i kraljevskog princa Mađarske i Bohemije (Češke) 28. juna 1914. godine pokrenulo je već dugo spremanu lavinu u Evropi koja se prelila na svet.
Niz uvezanih događaja koji su usledili izazvali su Veliki rat, kasnije pojavom još jedne masovne svetske klanice u istoriji preimenovan u Prvi svetski rat.
Krenulo je s pucnjevima Mladobosanca i Jugoslovena Principa na simbol budućnosti habzburške imperije Ferninanda (i ženu mu Sofiju), a završilo sa 15 miliona mrtvih (od čega devet miliona vojnika) u četiri godine užasa, tektonskim poremećajima u Evropi i kolonijama u Africi, nestanku dva kontinentalna carstva, revolucijama...
Drugi svetski rat tridesetak godina kasnije bio je tek "igra u produžecima" Velikog rata.
2. Nikolaj II Romanov
Ubistvo poslednjeg ruskog cara nije samo po sebi presudan politički momenat jer je bilo nusproizvod boljševičke revolucije. Međutim, ono bi se moglo uzeti kao simbol stupanja na globalnu scenu još jednog fenomena koji je napravio današnji svet onakvim kakvim ga znamo, i čije posledice ćemo još dugo osećati - komunizma.
U neredima 1918. godine, u kojima se nije znalo ni ko je vlast ni ko je s kim ili protiv koga, a koji su naknadnim "peglanjem" istorije prozvani velikom Boljševičkom (Oktobarskom) revolucijom, revolucionari Vladimira Iliča Lenjina krvavo su okončali monarhiju u Rusiji.
Ubijeni su ne samo Nikolaj II ( do abdikacije u Februarskoj revoluciji 1917.) car Rusije i titularno veliki vojvoda Finske i kralj Poljske, već i njegova žena, sin i četiri kćerke.
Na tom maskru, i kasnijem sedamdesetogodišnjem jednoumlju "avangarde radničke klase", izgrađena je sovjetska imperija. U svemu jalova, osim u broju žrtava komunističkog terora i nuklearnih raketnih glava zarad održavanja "hladnog rata", ta crvena imperija srušila se početkom devedesetih godina prošlog veka. Svet s Istoka oseća dah jednoumlja i danas, četvrt veka kasnije.
3. Mahatma Gandi
Mohandas Karamčand Gandi je posvetio svoj život ideji nenasilnog ali aktivnog suprotstavljanja. Slava čoveka koji je praktično sam i bez ijednog ispaljenog metka srušio Britansku imperiju, učinila ga je sinonimom za građansku neposlušnost. I danas predstavlja duh koji vodi borce za građanska prava širom sveta.
Otac indijske nacije, koji je imao i kontroverzne stavove o (ne)ukidanju tamošnjeg kastinskog sistema i odnosa Hindusa i muslimana (što je dovelo do odvajanja Pakistana) ubijen je 30. januara 1948. u Delhiju, a ubio ga je Hindu nacionalista.
Gandi je nadahnuo svet ali nije dovoljno shvaćen u samoj Indiji, gde se u političkom životu samih Indijaca nastavlja sa ubistvima – smrt premijerke Indire Gandi (1984) kao i potom njenog sina i premijera Radživa (1991), samo su neka od njih.
4. Džon F. Kenedi
Ubistvo predsednika SAD Džona Kenedija možda je i najčuvenije i najpretresanije u popularnoj kulturi modernog doba. Iako je praktičan značaj imalo mnogo više za same SAD nego za svet (i istoriju), ubistvo Kenedija se nameće kao sinonim za atentat i tema je broj jedan među teorijama zavere.
Kenedi je ubijen pod ne baš razjašnjenim okolnostima 22. novembra 1963. u Teksasu.
Značaj Kenedijevog ubistva se u percepciji analitičara kreće od "prvog signala kraja američke demokratije" do "ekspanzije neokolonijalizma SAD" - koji od postkenedijevske eskalacije rata u Vijetnamu ide do današnjih "oslobađanja" i "rata protiv terora" u Iraku, Avganistanu, Severnoj Africi...
5. Abraham Linkloln
Kenedijevo ubistvo je možda "najpopularnije" ali nije najznačajnije čak ni u kratkoj američkoj istoriji. Iako jedna od najmlađih velikih svetskih nacija, SAD su "postigle" da joj ubiju čak četiri predsednika, za još dve smrti se sumnja na ubistvo, a na 16 predsednika je izvršen atentat.
Od onih koji nisu izbegli metak političkih protivnika svakako je najznačajniiji Abraham Linkoln. Čovek koji je okončao robovlasništvo u SAD i očuvao severnjačku Uniju u građanskom ratu, upucan je na smrt 14. aprila 1865. godine, i to u pozorištu u Vašingtonu uz Brutove reči Cezaru " Sic semper tyrannis" ("Tako sa tiranima").
6. Martin Luter King Mlađi
Još jedna ikona američke, a time i svetske popularne ikonografije. Pored Gandija sigurno najpopularniji zagovornik ljudske jednakosti po rođenju i nenasilne borbe. Njegova "imao sam jedan san..." prepoznatljiva je rečenica milionima ljudi širom globusa.
Ubijen je 4. aprila 1968. godine na balkonu hotela u Memfisu. Njegova smrt izazvala je velike nemire po SAD, a sa slikama nereda među belu većinu se probila i informacija da američka crna manjina jeste (još) ugnjetavana i da ljudska prava i demokratija u SAD nisu na nivou na kom se mislilo da jesu.
Samo 40 godina kasnije Amerikanci za predsednika biraju Baraka Obamu – prvog čoveka crne boje kože u Beloj kući, a vojsku su već vodili i o bezbednosti nacije se brinuli tamnoputi generali i državni sekretari (Kolin Pauel, načelnik generalštaba 1989-93 i državni sekretar 2001-2005; Kondoliza Rajs, državni sekretar 2005-09 ).
7. Ulof Palme
Evropa je oduvek "gajila" politička ubistva, ali su oni već sredinom 20 veka smatrani reliktima prošlosti u istorijskim čitankama. Sve dok grom iz vedra nema nije pogodio Švedsku – ubijen je Ulof Palme.
Palme, političar, dugogodišnji premijer zemlje i lider Socijaldemokratske partije jedan je od najpoznatijih Šveđana u prošlom veku. Poštovanje sveta ovaj "revolucionarni reformista" stekao je veoma emotivnim nastupima protiv uloge SAD u Vijetnamskom ratu, SSSR-a u slamanju Praškog proleća, Frankovog režima u Španiji ili nuklearnom naoružavanju.
Ono što se dotad mislilo nezamislivim, ubistvo političara u modernoj Švedskoj, desilo se 28. februara 1986. u Oslu – neko je upucao Palmea dok se vraćao kući iz bioskopa.
Slučaj je ostao nerešen.
8. Gaj Julije Cezar
Ubistva koja se tiču sveta i istorije generalno, pre navođenja dva ubistva koji su u 20. i 21. veku uzdrmali ove naše prostore, zaokružićemo vraćanjem na "početak". A početak političkih ubistava, kao događaja koji su promenili svet, svakako je jedno ubistvo iz daleke prošlosti – smrt Gaja Julija Cezara.
Rimsko carstvo zadužilo je današnji svet gotovo sa svim što ima moderna civilizacija – od prava i Senata (Skupština), preko pozorišta, filosofije i umetnosti, do nimalo trivijalnih stvari svakodnevice – popločanih puteva, vodovoda i kanalizacije.
A samo Carstvo začeto je upravo ubistvom najčuvenijeg rimskog vojskoviđe Cezara 44. godine pre Hrista . Ironijom istorije, Cezar je ubijen upravo iz razloga da ne bi od Rimske Republike napravio (svoju) imepriju. Ali istorija se nije složila sa Brutom ("Zar i ti, sine Brute?") i ostalim zaverenicima iz Senata i na temeljima ubistva Cezara, u krvavih građanskim ratovima, rođeno je Carstvo koje je na tri kontinenta poživelo sledećih 500 godina (a na Istoku i narednih 1.000).
9. Aleksandar I Karađorđević
Za kraj navodimo i dva ubistva koja nisu "pomerila svet" ali jesu dramatično doživljena i kao takva će ostati i u istorijskom sećanju građana Srbije. Ubistava vladara je u istoriji Srbije bilo pregršt i uglavnom "u krugu familije", a mi izdvajamo dva koja to nisu.
U Marselju je, prilikom zvanične posete Francuskoj, 9. oktobra 1934. godine ubijen kralj Aleksandar I Karađorđević. Kralj koji je kao regent vodio srpsku vojsku do pobede u Prvom svetskom ratu, koji je na inicijativu Narodnog veća iz Zagreba (uz ultimatum dalmatinske vlade iz Splita) proglasio ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca u jednu državu, ali i zaveo šestojanuarsku diktaturu 1929. i doneo oktroisani Ustav iz 1931. godine, umro je od kuršuma probugarskih makedonskih zaverenika (VMRO). Logistiku su pružile hrvatske ustaše, ali i tajne službe Musolinijeve Italije.
Kraljevina Jugoslavija je nestala u vihoru Drugog svetskog rata samo deset godina kasnije, a njena "naslednica" SFR Jugoslavija, posle pet decenija komunističkog eksperimenta u politici i ekonomiji, početkom devedesetih godina dvadesetog veka.
10. Zoran Đinđić
Ubistvo premijera Zorana Đinđića, 12. marta 2003. godine, poslednje je ubistvo čelnika vlasti u Srbiji i kao takvo još sveža rana u političkom ali i svakodnevnom životu građana Srbije. Đinđić je bio među vodećim ličnostima u svrgavanju režima jednog od poslednjih komunistički diktatora Slobodana Miloševića, a kao premijer je zaslužan i za njegovo predavanje Međunarondom tribunalu za ratne zločine.
Za ubistvo čoveka koji je započeo političke i ekonomske reforme i obećavao članstvo Srbije u EU do 2010. godine, osuđene su ubice iz službe državne bezbednosti ali politički nalogodavci do danas nisu otkriveni.
Od Đinđićevog ubistva Srbija i dalje luta u reformama, a poslednja obećanja iz državnog vrha ulazak u uniju demokratskih i ekonomski razvijenih zemalja Evrope "datiraju se" na negde oko 2020. godine.
Istraga političke pozadine ubistva premijera Zorana Đinđića zvaničan je deo pregovora o pridruživanju Srbije EU, u poglavljima 23 (reforma pravosuđa) i 24 (policijska i pravosudna saradnja).