Dorćol u srcu Beograđana ima specijalno mesto i za njega čuvaju poseban status – najstarija gradska četvrt podseća na mondenski Beograd koji je spajao sve i svakoga, nije znao za razlike, živeo je u miru, slozi i sa stilom.
Dorćol danas zauzima prostor između Beogradske tvrđave, Studentskog trga, Bulevara Despota Stefana Lazarevića i reke Dunav, te se račva na gornji i donji. Stari Beograđani uglavnom za Dorćol priznaju samo donji, onaj "historical" (istorijski), a njemu pripada deo između ulice Cara Dušana i Dunava.
Raskrsnica između ulica Kralja Petra, Cara Dušana i Dubrovačke je najstarija raskrsnica u ovom kvartu i samo njegovo srce. Po njoj je zapravo Dorćol i dobio ime, jer je to raskrsnica četiri puta, tačnije na turskom “dörtyol” (Dort = četiri, jold = put). U vreme Turaka pomenuti trgovački putevi vodili su ka Istanbulu, Vidinu, Beču i Duborvniku, te se Doroćol razvijao kao centar trgovine u regionu.
U srednjem veku Dorćol je bio centralni deo gradske varoši, a današnja Cara Dušana važila je za glavnu ulicu ili čaršiju, što je i ostala sve do druge polovine 19. veka. Sve najvažnije kuće u gradu nalazile su se baš tu.
Prve višespratnice su na Dorćolu nikle još 1717. godina, a jedna od najpoznatijih bila je palata u Dušanovoj ulici. Reč je o višespratnici kneza Aleksandra Virtemberškog, vladara austrijske Kraljevine Srbije, koju su popularno zvali Pirinčana (iskvareno do prinčev han), a njeni delovi opstali su sve do sredine 19. veka.
Po povratku pod tursku vlast, višespratnice su rušene ili su ostavljene da propadaju jer ih Turci nisu voleli. Oni su se vratili na zidanje kuća u balkanskom stilu – velikih konaka gde su živeli upravnici beogradske varoši i predstavnici vlasti i strani konzulati.
Danas kao primer takve gradnje postoji Muzej Vuka i Dositeja – reprezentativna begovska kuća sa prostranim dvorištem. U godinama koje će doći, stare kuće i uske uličice su polako nestajale, premda i danas možemo naići na ostatke davnih vremena.
Pogledajte kako su ljudi nekad provodili dan u Starom Beogradu:
Dorćol može da se pohvali kao mesto gde je sačuvana najstarija beogradska kuća – nalazi se u ulici Cara Dušana broj 10, a važi za spomenik kulture. Ova kuća nikla je za vreme austrijske vladavine, a građena je u baroknom stilu pod "palicom" pukovnika Nikole Doksata de Moraza. On je kasnije pogubljen podno zidina Kalemegdana, kako bi se prikrila tačna lokacija tajnih prolaza, podruma i laguma koji su navodno iz kuće vodili u tvrđavu. U kasnijim godinama prizemlje kuće uvek je služilo kao nekakva vrsta zanatske radnje.
Početkom 18. veka, Austrijanci su osvojili Beograd, otpočevši pretvaranje turske kasabe u modernu varoš, i Dorćol je pretrpeo najviše izmena, mada je ostao ustoličen kao vrelo grada. Na ovu teritoriju naselile su se 333 nemačke porodice, unevši u život i poslovanje Dorćolaca sasvim novi duh.
Do perioda pre Drugog svetskog rata Dorćol je bio i ostao multinacionalna sredina, kada je rat uništio takvo okruženje, ali je ova četvrt utkala zanavek u sebe taj svetski duh, te su njegova vrata i dan danas otvorena za sve.
Dorćol kakav danas poznajemo počeo je da niče u posleratnom periodu, kada su izgrađene funkcionalne, ogromne zgrade potrebne za veliki broj doseljenika. Sportski centar izgrađen je 1974. godine, postavši jezgro opštine i glavno sastajalište mladih.
(MONDO/Istorijski zabavnik)
