Jedno od Kalemegdana je Spomenik zahvalnosti Francuskoj koji već više od devet decenija stoji u ovom beogradskom parku. Naime, pre njega na istom mestu je stajao jedan spomenik o kome su mnogi ružno govorili.
Nema mnogo Beograđana, čak i onih koji vole istoriju Beograda, koji znaju da je na mestu na kome se danas nalazi Spomenik zahvalnosti Francuskoj nekada stajao spomenik Karađorđu, postavljen 1913. godine, uoči Prvog svetskog rata.
Spomenik je izradio Paško Vučetić, napravljen je u Rimu, a dopremljen u Beograd početkom ratne 1912. godine. Postavljanje na Kalemegdanu je moralo da sačeka kraj Balkanskih ratova, pa je spomenik Karađorđu 11. avgusta 1913. godine otkrio njegov unuk kralj Petar I Karađorđević.
"Spomenik Karađorđu je bio složena kompozicija. Danas imamo sačuvane fotografije, ali i kratki film sa svečanosti otkrivanja. Spomenik su činile skulpture slepog guslara, dva vojnika iz Prvog srpskog ustanka i Balkanskih ratova, žene koja drži dete, boginje Nike i Vožda Srbije na vrhu", objašnjava Neda Kovačević i dodaje da je u tadašnjem Beogradu bilo dosta zamerki na izgled Karađorđa koji, po kritičarima, nije odavao utisak nacionalnog heroja.
Jovan Dučić mu, na primer, bez obzira na izvesne lične rezerve, daje komplimente, dok Milutin Bojić, pak, govori o spomeniku kao o "jednoj bedi i sramoti", da je "rasturen i ružan", figure "nakazne”, ustanik je "pijan" a Karađorđe “najbedniji, u položaju rezigniranog čoveka”.
Moša Pijade, tada poznati slikar i likovni kritičar, pisao je da je spomenik "teška sramota, koju pijukom treba srušiti". Karađorđa je doživeo kao bednog, "nalik cepanici", u "mizerno glupom stavu", "tupavoga izraza lica".
Kralj Petar je ipak bio zadovoljan izradom, pa kritike nisu naišle na veliko uporište. Danas, ovo kratkotrajno remek-delo mnogi smatraju najlepšim spomenikom koji je Beograd ikada imao.
Evo kako je nekada izgledao:
Po okupaciji, Austrijanci su spomenik srušili početkom 1916. godine izgovarajući se da je oštećen i nebezbedan. Okupator je nameravao da na ovo mesto postavi spomenik caru Franji Josifu, ali je srpska pobeda to osujetila.
Samo je jedna od skulptura s kompozicije, ona slepog guslara, preživela uništavanje. Bila je neoštećena, jedino joj je nedostajao štap.
Ona je nakon decenija koje je provela u depou Muzeja grada Beograda, restaurirana krajem 2020. i ponovo postavljena na Kalemegdan, nedaleko od Spomenika zahvalnosti Francuskoj tj. od mesta gde se nekada nalazila.
Spomenik zahvalnosti Francuskoj je na Kalemegdan postavljen 11. novembra 1930. godine na potpuno isto mesto gde se nekada nalazila Karađorđeva kompozicija, pa je tako srpski vožd zauvek napustio Beogradsku tvrđavu.
Pogledajte u galeriji današnji izgled Spomenika zahvalnosti Francuskoj:
(MONDO/Istorijski Zabavnik)