O postojanju Srba i nekadašnje srpske države na prostoru današnje Albanije svedoče brojni toponimi, manastiri, tvrđave i grobovi, naročito u severnim i primorskim delovima zemlje.
Jedno od mesta koji čuvaju tragove srpske istorije je i selo Širđ, nedaleko od Skadra. Poznato je po hrišćanskom manastiru posvećenom Svetim Sergiju i Vakhu, koje Srbi praznuju kao Srđevdan. U njemu su sahranjena čak četiri srpska kralja, zbog čega je ovo veoma značajno istorijsko mesto o kom se vrlo malo zna.
Naime, prema predanju, manastir Svetih Sergija (Srđa) i Vakha u Albaniji potiče iz 6. veka, a u "Letopisu Popa Dukljanina" zapisano je da su u njemu sahranjeni vladari iz dinastije Vojislavljević - Mihajlo, Bodin, Vladimir i Dobrosav, koji su u 11. i 12. veku gospodarili Skadrom.
S obzirom na to da je manastir nastao usred oblasti koja je u to vreme bila premrežena pravoslavnim episkopijama, njegovo pravoslavno poreklo je izvesno. Tome u prilog ide i postojanje drugog naziva za grad Skadar, koji se tokom srednjeg veka nazivao i Rosaf, tako da se stara skadarska tvrđava i danas naziva Rozafa.
Pogledajte ostatke manastira Svetih Sergija (Srđa) i Vakha:
Kraljica Jelena Anžujska je obnovila zadužbinu, a tragovi toga su jasno potvrđeni- na ulaznoj porti nalazio se natpis sa godinom 1290. i njenom posvetom, dok drugi natpis govori o obnovi koju je 1313. godine izvršio njen sin, kralj Uroš II Milutin.
Imao je značajnu ulogu u verskom, kulturnom i političkom životu tog kraja. U njemu su se često sastajali crkveni i svetovni velikaši.
Posle pada Skadra i pretvaranja gradske saborne crkve u džamiju, sedište skadarskog episkopa postao je manastir Svetih Sergija i Vakha, koji su krajem 16. veka opustošile i razrušile Osmanlije.
Umetnost i arhitektura manastira
Arheolog Helidon Sokoli za Euronews je rekao da je reč o zdanju u duhu bazilike, sa tri broda, dužine oko 20 i širine 16 metara. Manastir je bio ukrašen brojnim freskama, od kojih su fragmenti sačuvani i danas. I Sima Igumanov Jastrebov pisao je o crkvi, naglašavajući da su freske rađene u stilu prepoznatljivom za srpske manastire, poput Dečana, Gračanice i Pećke patrijaršije.
Od nekada impresivnog manastira danas su ostali tek delovi zidova, fragmenti živopisa i natpis koji se čuva u tiranskom muzeju:
"Seti se, o Bože, sluškinje tvoje Helene, kraljice Srbije, Duklje, Albanije, Huma, Dalmacije i primorske pokrajine, koja je ponovo podigla ovu crkvu."
Kako arheolozi ističu, savremene digitalne metode mogu rekonstruisati njegov prvobitni izgled i posetiocima približiti sliku zlatnog doba ovog manastira.
Da li je hram prvobitno bio pravoslavni ili katolički, i da li pripada albanskom ili srpskom nasleđu? Ovo pitanje vekovima je tema rasprave.
BONUS VIDEO:
