Hiljade ljudi svakodnevno prolazi pored ovog spomenika na Terazijama, a većina građana ne zna zašto stoji baš tu i kome je posvećen.
U ranim jutarnjim časovima 17. avgusta 1941. godine nemački okupatori su u Beogradu poslali opomenu svima onima koji bi eventualno pomislili na otpor. U centru grada, na banderama na Terazijama, obešena su petorica Srba koji su ranije streljani u dvorištu Gestapoa.
Njihov zločin? Štura i stereotipna floskula "pružanje otpora okupatoru". Navodni "teroristi" bili su: učenik Milorad Pokrajac, krojački radnik Jovan Janković, obućar Svetislav Milina, i zemljoradnici Velimir Jovanović i Ratko Jević. Tela su ostavljena da danima, u znak pretnje, vise na stubovima javne rasvete kao vrhunac poniženja jednog grada, ljudskosti.
Četrdeset godina kasnije, na istom mestu građani slobodnog Beograda podigli su spomenik. Ogromni crni obelisk visok četiri metra i prečnika 80 centimetara, rad vajara Nikole Jankovića i danas stoji na Terazijama. Oni koji ga pažljivo zagledaju videće uklesane prizore vešanja i stihove čuvenog Vaska Pope.
Dve godine kasnije, u neposrednoj blizini spomenika, postavljena je bronzana spomen-ploča sa imenima ubijenih rodoljuba i epitafom: “Borcima za slobodu koje su fašistički okupatori obesili na Terazijama 17. avgusta 1941. godine – građani Beograda”.
Priču o streljanim Beograđanima nećete naći ni u jednom udžbeniku istorije, a spomenika, iako se nalazi u centru Beograda, nema na sajtu grada u rubrici posvećenoj prestoničkim spomenicima. I bronzana spomen-ploča sa imenima ubijenih i epitafom je nekoliko puta kradena.
Originalne bandere-vešala na kojima su visili nesrećni Srbi umetnički su prerađena i preneta su prilikom izgradnje Aleje streljanih rodoljuba 1941-1944 na Novo groblje gde je uređeno posebno spomen obeležje.
A onda je, prilikom rekonstrukcije kompleksa 2003. godine neko ukrao vešala! Bandere su kasnije pronađene, ali su u tom trenutku već bile isečene i nepopravljivo uništene. Od tada, na Novom groblju su samo replike. Zato, ako danas prolazite Terazijama zastanite pored velikog crnog "stećka" i pomislite na onovremene Beograđane i njihov strah i beznađe.
(MONDO/Istorijski zabavnik)