Jasenovac je bio najveći logor smrti u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj na prostoru okupirane Jugoslavije za vreme Drugog svetskog rata. Formiran je u avgustu 1941. godine u okolini istoimenog gradića, a uništen od ustaša aprila 1945. godine.
"Radni logor Jasenovac" bio je logor smrti za Srbe, Rome i Jevreje, svih uzrasta, polova, starosnih dobi, socijalnih, obrazovnih i drugih profila, kao i za komuniste, pomagače i simpatizere Srba, Roma i Jevreja. U ovom logoru činjeni su užasni i brutalni zločini nad zatvorenicima.
Sam sistem koncentracionih logora Jasenovac je osmislio Vjekoslav Maks Luburić, koji je bio i njegov prvi komandant.
Luburić je bio deo ustaškog porketa u Kraljevini Jugoslaviji, a sve do proglašenja Nezavisne Države Hrvatske (NDH) 10. aprila 1941. godine, on se nalazio u egzilu u Mađarskoj, gde je pobegao da ne bi bio uhapšen. Nakon što je NDH uspostavljena, on se vraća u Hrvatsku i stavlja se na raspolaganje novoj ustaškoj vlasti pod vođstvom poglavnika i ustaškog vođe Ante Pavelića.
On je u avgustu 1941. godine osnovao logor Jasenovac, najveći logor smrti na prostoru bivše zajedničke države. Na dan 9. oktobra 1942. godine Luburić je na svečanosti u Jasenovcu, koju je priredio kao proslavu godišnjice svoje krvave vladavine u svom održanom govoru navodno rekao: "...i tako smo vam mi u ovoj godini ovde u Jasenovcu poklali i više ljudi nego osmanlijsko carstvo za celo vreme boravka Turaka u Evropi".
Broj žrtava užasnih zločina u Jasenovcu nikada nije tačno utvrđen. Logorska arhiva je dva puta uništavana, (početkom 1943. i aprila 1945. godine).
Prema podacima JUSP Jasenovac, nakon savezničkih bombardovanja logora 1945. godine, u kojima su uništeni mnogi objekti unutar logora, Vjekoslav Maks Luburić naredio je da se likvidiraju svi zatočenici i zatočenice, a logor i mesto Jasenovac do temelja sruše i spale, kako bi se prikrili tragovi zločina.
Poslednja grupa od oko 700 žena likvidirana je u predveče 21. aprila 1945., a iste večeri iz zapovedništva logora naređeno je da se preostalih 1.073 muškaraca premesti u zgradu ženskog logora (u istočnom delu logora). Pošto su tokom večeri izdvojeni i likvidirani vođe grupa i pošto se među zatočenicima pretpostavljalo šta bi se moglo dogoditi, oko 600 muškaraca predvođenih Antom Bakotićem odlučilo se u kišovito nedeljno jutro 22. aprila 1945. na proboj iz logora. Proboj su preživela 92 zatočenika. Samo nekoliko sati kasnije započeo je i proboj zatočenika iz Kožare. Od njih 167 spasilo ih se samo 11.
Inače, sami Nemci su se žalili na Luburića zbog raznih njegovih aktivnosti. Nemci su ga često opisivali kao "velikog sadistu" i "živčanog bolesnika".
Sa druge strane, Luburić je za "svoja dela" bio i nagrađen u ustaškom režimu, pa je pred kraj 1944. godine dobio čin pukovnika. A onda ubrzo zatim početkom 1945. godine dobija čin domobranskog generala.
Luburić je uspeo da izbegne klopku u Blajburgu, a onda ubrzo zatim beži u unutrašnjost Austrije, a zatim je završio u Frankovoj Španiji.
Ubijen maljem u glavu
Maks Luburić je ubijen 20. aprila 1969. godine u Španiji i to udarcima tupog predmeta u glavu, a likvidirao ga je agent UDBE Ilija Stanić, inače sin jednog ustaše. Telo Luburića ispod kreveta u sobi je pronašao njegov sin dan kasnije.
Prema dokumentima UDBE Stanić je to napravio kao njihov agent pod kodnim imenom Mungos. Naime, jedne večeri, Stanić je Luburića drogirao praškom za spavanje, da bi mu potom maljem razbio glavu i ubio ga iz povike:
"Majku ti j**em ustašku! Ovako si ti maljem ubijao decu u Jasenovcu"
Inače, početkom 1992. general Mirko Norac izrazio je divljenje Luburiću, a hrvatski istoričar Vlado Vladić održao je 29. septembra 2018. godine na rimokatoličkom prioratu u Splitu promociju svoje knjige “Hrvatski vitez Vjekoslav Maks Luburić”.
(Mondo)
Budite bolje informisani od drugih, PREUZMITE MONDO MOBILNU APLIKACIJU.