Uništavaju ga izlov, zagađene reke, invanzivne vrste i klimatske promene.
Život u Crnom moru sve je siromašniji zbog njegove poluzatvorenosti koja dovodi do slabog protoka kiseonika i drugih materija, a situaciju dodatno pogoršavaju preterani izlov, zagađene reke, izgrađene brane, invanzivne vrste i promena klime, upozoreno je ranije ove sedmice na sednici Evropskog parlamenta.
Specifičan položaj Crnog mora koje sa Sredozemnim spaja moreuz Bosfor izaziva slab protok vode što dovodi do brojnih problema u bioraznolikosti tog područa.
"Crno more je blizu takozvane crvene linije iza koje bi proces propadanja ekosistema mogao da postane nepovratan", upozorila je dr. Radoslava Bekova sa Instituta za okeanologiju Bugarske akademije nauka u studiji “Bugarsko ribarstvo i akvakulture u Crnom moru" i dodala kako na bioraznolikost najveći uticaj ima industrijski ribolov.
Zalihe ribe se ubrzano smanjuju, a izumiranje pojedinih vrsta doseglo je kritični nivo. Najugroženije su skuša, jesetra i haringa, a izrazito je ugrožen obični dupin, navodi se u studiji koju je u saradnji s bugarskom akademijom objavila Svetska organizacija za zaštitu prirode (WWF). Prema podacima UN-a, od svih svetskih mora riblji fond u najgorem je stanju na Mediteranu i Crnom moru, prenosi Hina.
Crno more ugrožavaju i klimatske promene, zagađenje i sve lošije stanje obale. Prema nedavnim istraživanjima najvidljiviji zagađivač je plastika koja čini 85 posto smeća, a promena klime utiče na više temperature mora. Bugarski evrozastupnik Ivo Hristov iz redova socijaldemokrata upozorio je u Evropskom parlamentu prošle sedmice da su u opasnosti sve vrste osim papaline i pozvao na preduzimanje hitnih mera.
Crno more graniči sa šest zemalja, ali se njegov vodeni sliv prostire na čak 23 države, a najveći uticaj imaju reke Dunav i Dnjepar. Sve su veća područja sa izrazito niskom zasićenošću kiseonikom, poznata kao mrtve zone, gde život ribljeg fonda nije moguć. Gotovo 90 posto vode toliko je siromašno kiseonikom da je nastanjiv samo površinski sloj.
Prirodnu ravnotežu narušavaju različiti antropogeni faktori, poput industrijske proizvodnje i poljoprivrede, a zbog intenzivne gradnje brana i sistema navodnjavanja proteklih decenija smanjen je dotok slatke vode i kiseonika. Gradnja brana, osim toga, sprečava migraciju pa je ribama onemogućeno da dođu do svojih tradicionalnih područja mreštenja.
Zbog degradacije staništa, poremećaja migracijskih koridora, prekomernog iskorišćavanja radi kavijara i mesa te zbog zagađenja, jesetra je u Dunavu i Crnom moru na rubu izumiranja pa je hitno potrebno uspostaviti područja u kojima se može oporaviti, upozorava se u izveštaju bugarskog zastupnika.
Još 2015. su naučnici upozorili da je 74 posto zaliha ribe u Crnom moru bilo preterano izlovljeno, potpuno izlovljeno ili uništeno, a samo 17 posto fonda se naknadno oporavilo.
"U Bugarskoj se 95 posto ribarske flote sastoji od malih ribarskih brodova. Izuzetno je važno omogućiti tim ribarima da stavljaju svoje proizvode na tržište", rekao je Hristov i dodao da se u Bugarskoj i Rumuniji konzumira najmanja količina ribe i ribljih proizvoda po glavi stanovnika u EU.
On smatra da bi podsticaji za uzgajališta akvakulture mogli da smanje pritisak na zalihe divlje ribe. Stručnjaci veruju da je ključni problem starenje vodenog ekosistema, tzv. eutrofikacija - proces intenzivnog rasta algi, što uzrokuje smanjenje količine kiseonika. U prirodi eutrofikacija traje milenijumima dok se ljudskim uticajem taj proces skraćuje na samo nekoliko godina.
Uočljiv je paradoks da veća proizvodnja hrane u državama crnomorskog vodnog sliva dovodi do manjeg ribljeg fonda u Crnom moru. Naime, putujući rekama poljoprivredna gnojiva završavaju u moru gde podstiču prekomerni rast fitoplanktona. U drugoj polovini prošlog veka biomasa fitoplanktona enormno se povećala što je dovelo do cvetanja algi koje su blokirale sunčevu svetlost da prodre u dublje vode.
Kad alge uginu, tonu na dno, a razgrađuje ih bakterija koja zahteva veliku količinu kiseonika. Na taj način, poluzatvoreno more vrlo lako može da postane bara, upozoravaju naučnici. A upravo to se sada događa sa Crnim morem, prenosi Hina. Dodatni problem prave invazivne vrste. Primer je azijski morski puž Rapana venosa. Ta vrsta nema prirodnih neprijatelja u Crnom moru pa se brzo razmnožila u sloju bogatog kisieonikom i predstavlja ozbiljnu pretnju za populacije drugih organizama.
Prvi put je u Crnom moru primećena 1947. godine, a genetička ispitivanja pokazala su da su jedna jedina ženka i jedan mužjak odgovorni za celokupnu populaciju koja je u međuvremenu "eksplodirala", našla se na vrhu prehrambenog lanca i izazvala pad populacije drugih, do tada komercijalnih vrsta.
Puž je, međutim, vremenom postao značajan izvor prihoda lokalnom stanovništvu, priprema se u domaćim restoranima, ali i masovno izvozi u rodnu istočnu Aziju. Zemlje Sredozemlja i Crnog mora moraju da se ujedine oko nove strategije, smatraju i naučnici i zvaničnici EU.
(Mondo)
