Da li znate da je Doktorova kula smeštena u Višegradskoj ulici u Beogradu, jedan od najznačajnijih spomenika iz doba Kneza Miloša Obrenovića, ujedno i prva psihijatrijska bolnica na Balkanu sa istorijom dugom 154 godine.
Ovu građevinu je 1824. uz finansijsku pomoć Miloša Obrenovića podigao dr Vito Romita, lekar velikog vezira i kneza Miloša, da bi 11 godina kasnije prešla u vlasništvo njegovog zeta, nadaleko čuvenog dr Silvestera Bartolomea Kuniberta. Sagrađena je u turskom stilu od opeke i neklesanog kamena, ali je raspored prostorija evropski. Narod ju je nazvao kula jer se nalazila na brdu (Guberevcu) pomalo izdvojena od ostalih i bila je izuzetno luksuzna za to vreme.
9. DOM ZA S UMA SIŠAVŠE
Dr Vito ju je prodao knezu Milošu, koji je ostavlja u nasledstvo knezu Mihailu Obrenoviću, da bi on tu 1861. osnovao bolnicu za duševne bolesti, odnosno kako se tada zvala Dom za s uma sišavše. U prvoj godini je imala pet pacijenata, a nakon pet bilo ih je 20.
Potreba za psihijatrijskom klinikom dolazi na javnu raspravu još 1837. kada je jedan čovek koji je ukazivao na znakove duševnog rastrojstva izvršio samoubistvo.
Do tada se većina ljudi hospitalizuje u manastirima ili kućama na obodu grada, koji su bili više azili.
8. PRVI PACIJENT PROSTITUTKA
Prvi pacijent Doma za s uma sišavše bila je Kata Radmanova, koja se nakon smrti muža odala prostituciji, zbog čega je bila javno osuđena na bičevanje. Nije mogla da istrpi torturu. Kasnije je pobegla iz bolnice.
7. LAZA LAZAREVIĆ I PETAR KOČIĆ
Najpozatija dva stanovnika su dr Laza Lazarević, kao lekar, i Petar Kočić, kao pacijent, obojica hrabri i obrazovani ljudi, ali sa ličnim tragedijama. Kočiću je najveća želja bila da živi u slobodi, da samo izvesno vreme ne mora da gleda austrougarsku vojsku, ali je umro 1916. u bolnici dok je Beograd bio okupiran.
Iako su mu dva sina umrla od tuberkuloze ovde je dr Lazarević shvatao osnove neuropsihijatrijskih oboljenja, pisao svoje romane i pripovetke tokom neprospavanih noći provedenih sa usnulim pacijentima. Pravnik, lekar i pisac Laza Lazarević je preminuo u 39. godini života, takođe od tuberkuloze, a ova bolnica od 1971. nosi naziv Specilna bolnica za psihijatrijska i nervna oboljenja "Dr Laza Lazarević".
Prizemlje Doktorove kule u Višegradskoj 26 će 16. maja biti pretvoreno u izložbeni prostor i u njemu će tokom Noći muzeja svi zainteresovani moći da saznaju kakvu uspomenu na Beograd i Srbiju krije ovo zdanje.
6. SUD SMEŠTAO LJUDE NA PSIHIJATRIJU
Pacijenti su u bolnicu dospevali isključivo po nalogu suda. U arhivu Beograda sačuvan je dokument koji opisuje gospodina koji se ondašnjem predsedniku opštine beogradske žali da mu supruga nije kako treba, onda se određuje komisija lekara koja je pregleda. Član komisije dr Mašin (prvi suprug kraljice Drage) konstatuje da "zbilja je ona čudna, priča neke nesuvisne stvari non-stop". Posle tog pregleda njen suprug se ponovo obraća i kaže da je hteo da je pošalje u Kulu ludih u Beč, gde su na lečenje išli samo bogati Srbi, ali je ona htela u Krušedol.
"Njeno ludilo proglašava sud i ministarstvo unutrašnjih poslova je doprema u Kulu i ministar daje izjavu da država preuzima lečenje. Dakle, tada ste imali situaciju da je uloga lekara samo da potvrdi da osoba nema fizičke bolesti i smetnje", pojasnila je Marina Andrić, saradnica Noći muzeja.
5. PAVILJON ZA POSMATRANJE
U okviru kule je bio i paviljon za posmatranje, da se slučajno ne dogodi da je neko došao u duševnu bolnicu, a da je zdrav. Zbog nasledstva, na primer. Sličan objekat postoji i danas.
Inače, paviljoni su bili podeljeni na muški i ženski, smireni i uznemireni, prljavi i čisti (higijenski). Ukupno 21 paviljon oko Doktorove kule bio je smešten na 12 hektara zemlje, koliko je upisano u katastar 1965.
4. ZAŠTIĆENA TERITORIJA ZA OKUPATORE
Doktorova kula je za vreme Prvog svetskog rata (1914 - 1918) bila jedino mesto gde austrougarska vojska nije ulazila, pa je dr Stojimirović krio mnoge značajne ličnosti.
Brojni Jevreji su u Drugom svetskom ratu su takođe tu skrivani, ali je Gestapo (tajna policija nacističke Nemačke) avgusta 1944. ušao u bolnicu i odveo ih u Jajince na streljanje.
3. BRUTALNI TRETMANI BOLESNIKA
Još Vuk Stefanović Karadžić u svojim zapisima svedoči da su paralizovanim bolesnicima oko vrata stavljali lanac i vezivali ih za za pod, a onda tukli dok ne kažu ime đavola, zapisivali na papir to i bacali u vatru. Hranili su ih samo sirćetom i vodom.
Od osnivanja bolnice upotrebljavani su tretmani kapima opijuma, a neretko rakija i vino. Tek nakon toga su primenjivane insulinske kome - pacijenta stavite u hipoglikemiju (pad šećera u krvi) i on se smiri. Pet godina po osnivanju ove psihijatrijske bolnice dr Mladen Janković je uklonio sva nasilna sredstva u lečenju psihijatrijskih pacijenata.
Godine 1953. se pojavljuje prvi lek u psihijatriji - hlorpromazin (largaktil) i on je nađen tako što su rađena ispitivanja za alergije.
2. VADIM TI DUŠU NA PAMUK
"Jednom me je pokojni profesor Dimitrije Milovanović pitao da li znam odakle potiče izreka vadim ti dušu na pamuk. Objasnio mi je su se pacijenti vezivali tako što im se iglom probuši gluteus. Sipa se ulje, napravi se sterilni apsces i onda se konopac progura kroz gluteus i tako veže za krevet. Ne znam da li je to mit, ali možete da zamislite koliko je to bolelo", svedoči dr Slobodan Jovičić, psihijatar i načelnik Odeljenja intenzivne nege I.
1. ZABORAVLJENI SPOMENIK KULTURE
Doktorova kula je u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kategorisana kao spomenik kulture, odnosno kao "nepokretno kulturno dobro od velikog značaja". Zgrada koja je preživela mnoga razorna bombardovanja Beograda i ratove do danas nije revitalizovana. Započeti su radovi na rekonstrukciji 1998. godine, ali su prekinuti zbog bombarovanja i nikada nisu nastavljeni zbog nedostatka finansijskih sredstava.
Procene su da bi bilo potrebno tri do četiri puta više novca da se jedan od najstarijih beogradskih objekata dovede u red, nego da se sagradi nova zgrada.