Završni čin MONDO serijala posvećenom jubileju 125 godina fudbala u Srbiji sačuvan je za dan kada se igra najveća utakmica srpskog fudbala između Zvezde i Partizana, ali ispričan kroz timove koji su nekada zauzimali ta mesta - BSK i Jugoslavija.
U danu kada se završava fudbalska sezona u Srbiji, utakmicom za trofej između dva najveća kluba u državi, teško da postoji savršeniji scenario za finalni čin fudbalske godine.
Beogradski "večiti" derbi između Crvene zvezde i Partizana odlučivaće o timu koji će podići vredan trofej 25. maja, simbolično na Dan mladosti, nekadašnji praznik nastao u državi najzaslužnijoj za nastajanje dva kluba.
Ali u Srbiji je pre ovog derbija, postojao i drugi, ne tako "večiti". On je imao svoj početak, ali i kraj, i predstavljao je čitavu epohu srpskog i jugoslovenskog fudbala. Derbi Beogradskog sport kluba (BSK) i SK Jugoslavije.
Završni čin MONDO serijala posvećenom jubileju 125 godina fudbala u Srbiji sačuvan je za dan kada se igra najveća utakmica srpskog fudbala, o timovima koji su nekada zauzimali ta mesta.
U ovih sedam dana druženja smo otkrili kako je fudbal došao u Srbiju pre 125 godina, kako se fudbal igrao i tokom Prvog svetskog rata uprkos svim hororima koje je Srbija prolazila, kao i kako su predratni fudbalski velikani uticali na formiranje Zvezde i presudne godine novoosnovanog Partizana.
Ali kako je izgledao beogradski derbi pre ovog današnjeg? Kako je izgledalo rivalstvo koje je većina srpske javnosti tek usputno i romansirano upoznala u filmu "Montevideo, Bog te video"?
NASTANAK BSK-A I JUGOSLAVIJE: OD JEDNIH POSTAŠE DRUGI
I dok su Zvezda i Partizan nastajali kada se završavao Drugi svetski rat, jedni osmišljeni kao omladinski, a drugi kao vojni klub, situacija 30 i kusur godina ranije bila je daleko drugačija.
U tadašnjoj Kraljevini Srbiji, Beogradski sport klub nastaje 1. septembra 1911. godine, godinu dana pre Prvog balkanskog rata, tako što je grupa igrača tadašnjeg Srpskog mača rešila da istupi i zajedno sa Danilom "Čika Dačom" Stojanovićem i Miletom Nedićem osnuje novi tim.
Nepune dve godine kasnije, u Beogradu nastaje još jedan klub i ponovo od strane odmetnika. Četiri dana pre zvaničnog završetka Drugog balkanskog rata, 6. avgusta 1913. stvara se Loptački klub Velika Srbija, a osnovali su ga bivši članovi BSK-a i beogradske Slavije.
Ovaj klub - koji će 1919. godine usled osnivanja ujedinjene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca dobiti za to vreme daleko prihvatljivije ime SK Jugoslavija - takođe je među svojim osnivačima kao važnog učesnika imao Čika Daču, inače prvog predsednika kluba.
Među prvim članovima uprave kluba bio je i Jovan Ružić, kojeg ste imali prilike da detaljno upoznate u priči o fudbalu u Srbiji tokom Prvog svetskog rata. I već iste 1913. godine BSK i Velika Srbija igraju, ispostaviće se, prvi derbi meč.
RIVALSTVO SE RODILO: 147 DERBIJA ZA 31 GODINU
Prvi derbi BSK-a i tada još uvek Velike Srbije, odigran je 8. septembra 1913. godine, a slavio je BSK rezultatom 2:0.
Zanimljivo, jedan od strelaca na tom meču bio je Mileta Nedić, jedan od osnivača BSK-a dve godine ranije. Čika Dača je bio golman Velike Srbije, a u njihovom timu su već tada bila i trojica Čeha - Eduard Mifek, Alojz Mahek i Vaclav Petrovicki.
No, pravo rivalstvo razvija se tek šest godina kasnije. Usled Prvog svetskog rata koji je usledio, nijedan meč BSK i Velike Srbije više nije odigran do 2. novembra 1919. godine, kada je ovaj drugi klub već postao Jugoslavija.
Od 1919. pa sve do pred kraj Drugog svetskog rata 1944. dva rivala sastala su još 146 puta. Za 26 godina, u proseku je to bilo čak između pet i šest puta godišnje!
Kao što su Nebojša Jakovljević i Dragan Stojić zabeležili u njihovoj detaljnoj knjizi "Derbi pre derbija 1913-1944", odigrano je 147 susreta između dva tima. BSK je slavio 77 puta, Jugoslavija 42, dok je 28 puta bilo nerešeno. Za pojedine derbije i dalje nedostaju imena učesnika, dok za ukupno 21 pogodak i dan-danas nije utvrđeno ko su bili strelci.
MILUTINAC: LEGENDA JUGOSLAVIJE, ALI I SUDIJA NA DERBIJU!
Legendarnog srpskog fudbalera Milutina Ivkovića "Milutinca" upoznali smo kroz ulogu Viktora Savića u filmovima Dragana Bjelogrlića, a oni malo upućeniji znaju da je osim sjajnih uspeha u dresu Jugoslavije, uspešno branio i boje nekadašnjeg kluba Soko, od 1931. poznatog pod imenom BASK.
Međutim, 81. derbi BSK-a i Jugoslavije iz 1935. godine ostao je ubeležen u istoriji kao i derbi u kojem je pravdu delio upravo Milutin Ivković, tada još uvek igrač BASK-a. On je sudio meč koji je BSK rešio u svoju korist 3:2, uz dva pogotka Blagoja Moše Marjanovića.
Ali interesantno je i da su mu pomoćnici bili bivši fudbaleri dva kluba. Jedan "mahač" bio je Nikola Marjanović, nekada igrač BSK-a, a drugi Stevan Luburić, bivši fudbaler Jugoslavije.
NAJGLEDANIJI DERBI: IGRAN U RATU, A REŠIO GA JE RAJKO MITIĆ!
Bio je to 484. dan nemačke okupacije nad Jugoslavijom u Drugom svetskom ratu, a letnji dan u Beogradu obeležio je derbi BSK i SK 1913 (okupatori su zabranili koriščenje reči Jugoslavija u imenu kluba, pa je odabrana godina osnivanja).
Autori Jakovljević i Stojić u knjizi o "derbiju pre derbija" beleže detalje pobede BSK-a 2:1.
"Susret 9. aprila 1942. privukao je rekordan broj gledalac kada je u pitanju sudar "plavih" i "crvenih". Čak 18.000 navijača (neki spominju i brojku od 20.000) se okupilo na igralištu BSK-a, od toga 13.500 s plaćenim ulaznicama, koje su koštale 27 dinara (kilogram paradajza koštao je 26). Mada "ispod ruke" su se prodavale i po 120 dinara", beleže autori u njihovoj iscrpnoj istoriji predratnog rivalstva.
Dakle, tapkaroši su i tada umeli da se snađu! No, na terenu se BSK bolje snašao i to tako što je do pobede stigao u poslednjim sekundama meča.
Strelac je bio Rajko Mitić, fudbaler koji je posle rata postao sinonim za Crvenu zvezdu, a tokom okupacije bio "Bskovac".
POSLEDNJI DERBI: MESEC DANA PRE OSLOBOĐENJA BEOGRADA
Taj 147. derbi BSK-a i Jugoslavije (SK 1913) odigran je 17. septembra 1944. godine. Tačno 33 dana kasnije, Beograd biva oslobođen od strane Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Crvene armije.
Ironično, kada je Beograd posle tri i po godine postajao slobodan grad, za BSK i SK Jugoslaviju te slobode više nije bilo. Oba kluba se dekretom zabranjuju i gase 1945. godine i sport u novoj Jugoslaviji postaje potpuno reorganizovan.
Ono što znamo o poslednjem derbiju pre nego što će nastati novi između Zvezde i Partizana jeste da je i na njemu slavio BSK. Rezultat je bio 1:0, prisutno je bilo oko 6.000 gledalaca, a meč je igran za Pehar knjižare "Branislav Nušić".
Cela postava BSK-a je ostala zabeležena, međutim nije poznato ko je tog dana igrao za "crvene". Strelac je bio Vojislav Marjanović u 87. minutu i time je bila stavljena tačka na derbi koji nije ostao "večiti". On je svoj kraj doživeo usled turbulentnih vremena koja su stvorila prostor za neke nove velikane.
Te velikane, Zvezdu i Partizan, zavolela je čitava država, zauzevši mesta u srcima ljudi koji su nekada bodrili BSK i Jugoslaviju...
/Kraj MONDO serijala/