DAN kada su SRBI IZDALI SRBE: Bitka na Marici, važnija od Kosovskog boja

U Bitki na Marici 26. septembra 1371. godine, zapečaćena je sudbina srpskih zemalja u srednjem veku - osamnaest godina pre Kosovskog boja, jedine bitke iz te ere za koju zna prosečan stanovnik Srbije danas. U toj bitki srednjevekovna Srbija je izgubila svog, praktično, poslednjeg kralja i otvorila Turcima put do Beča.

Nesuđeni kralj Marko

Kralja Vukašina posle Maričke bitke nasledio je sin Marko. Ovaj princ, iako je de jure bio kralj Srbije posle smrti Uroša V Nejakog (1371-1395), u srpskom narodnom predanju poznat je kao neprevaziđeni srpski junak i boracprotiv Turaka - Marko Kraljević. U stvarnosti on nije uspeo da odbrani svoju očevinu, i to ne od Turaka već o drugih srpskih velikaša koji su mu uspešno zauzimali teritorije. Tako je odstao i bez Kosova, koje je prisvojio čuveni srpski "sveti srpski car Lazar", a u stvarnosti knez Lazar Hrebeljanović, kao i Skoplja, koje je zauzeo Vuk Branković. Nedugo posle Maričke bitke postao je turski vazal. No, hrabrost mu se ne da sporiti, jer "Kraljević Marko" i njegove trupe bile su jedna od udarnih pesnica Osmanlijske vojske. Tako je i poginuo, u Bitki na Rovinama, 1395. godine, koju su za Turke i Bajazita I vojevale njegove i snage drugih srpskih vazala - despota Stefana Lazarevića (sina kneza Lazara) i Konstantina Dragaša, koji je takođe poginuo u ovoj bitki.

A Marička bitka, ili Bitka kod Černomena, predstavlja početak osmanlijskih osvajanja teritorija kojima je vladao najveći srpski vladar, car Stefan Uroš IV Dušan (1308-1355) u narodu jednostavno poznat kao Dušan Silni, i početak brze propasti srpskog srednjovjekovnog carstva.

Srpsku vojsku, koja je imala od 60.000 do 70.000 vojnika, u bitki koja se dogodila petnaestak godina nakon Dušanove smrti, predvodili su kralj Vukašin i njegov brat despot Uglješa, a relativno male snage Osmanlijskog carstva, koje je bilo zauzeto borbama u Maloj Aziji, predvodio je rumelijski begler-beg Lala Šahin.

Dve vojske sukobile su se kod Černomena (grčki Ormenio) u oblasti Evros.

U to vreme, Turci su osvojili vrlo malo teritorije na Balkanskom poluostrvu, ali su držali nekoliko dobro utvrđenih gradova, među kojima je i Drinopolje, uporište snaga Lale Šahina. Turci su, tako, u to vreme tek napravili mostobran između Male Azije i Evrope, odnosno Balkana.

Savremeni istoričari saglasni su da je svest o neposrednoj opasnosti kod srpskih velikaša, naročito kod despota Uglješa čija su zemlje (država) bile prva na udaru Turaka, bila i povod za Maričku bitku.

Despot Uglješa je hteo da jednim velikim udarom uništi i protera tursku vojsku iz Evrope i tako spreči najezdu Turaka iz Male Azije. Tako je i došlo do sukoba kod Černomena.

Turski izvori navode da su se na srpskoj strani borile i snage hrišćanske snage iz Ugarske, Rumunije i Bosne, a da je "među Srbima" odnosno u srpskoj vojsci, bilo i Bugara, i Grka, što je samo delimično tačno.

U boju protiv Turaka od samih Srba, odnosno srpskih velikaša, despota Uglješu je podržao samo njegov brat, kralj Vukašin. Ovaj suvladar cara Stefan Uroš V Nejakog, bio je vladar zapadne Makedonije i Kosova.

NEPRIJATELJ MOGA NEPRIJATELJA...

Srpska vlastela koja je gledala samo svoje pojedinačne interese, nije se odazvala na poziv Mrnjavčevića da zajedno stanu na put turskim osvajačima. Osim faktora iznenađenja i ovo se često navodi kao razlog turske pobede.

Prema Stojanu Novakoviću, "srpske velmože" koji su se, prema nekim izvorima pridružile Uglješi i Vukašinu, mogli su biti samo Dejanovići i vojvoda Bogdan.

Severna srpska vlastela u ovom boju nije učestvovala. Balšići, koji su bili u dobrim odnosima sa Vukašinom najverovatnije nisu učestvovali u bici jer su ubrzo nakon poraza srpskih snaga oteli Prizren od Vukašinovog sina. Nikola Altomanović takođe nije mogao da učestvuju u bici jer je bio u ratu sa Vukašinom, od koga je ozbiljno poražen (zajedno sa carem Urošem) u Kosovskoj bici 1369. godine. Posebna priča su Lazar Hrebeljanović i Brankovići, koji nisu imali interesa da učestvuju u bici i na taj način učvrste Vukašinov položaj kao kralja i naslednika caru Urošu čiju su vlast, makar i formalno, još uvek poštovali. A i već su bacili oko na zemlje Mrnjavčevića.

Despot Stefan - Najbolji turski vazal

Još više će se među Turcima proslaviti despot Stefan, presudni faktor Bitke kod Nikopolja, kada su Turci (i Srbi) naneli katastrofalan poraz krstaškoj vojci Evrope - saveza koji su činile Kraljevina Ugarska, Sveto rimsko carstvo, Francuska, Vlaška, Poljska, Kraljevina Engleska, Kraljevina Škotska, Stara švajcarska konfederacija, Republika Venecija, Republika Đenova i vitezovi Jovanovci.

Po mnogo čemu, Marička bitka je bila važnija od Kosovske, iako se ova druga mnogo jače utisnula u svijest srpskog naroda.

"Vreme kada su živi zavideli mrtvima", jedan od najboljih i ujedno najstariji srpski opis Maričke bitke dao je monah Isaija. Njegove reči koristili su i mnogi kasniji istoričari da predoče katastrofalne posledice ovog srpskog poraza.

Turci koji su bili hiljade kilometara udaljeni od Srba odjednom su se našli u (geografskoj, osnono antičkoj) Makedoniji. Svi naknadni padovi i osvajanja - današnje Rumunije, Crne Gore, pa i Srbije, počeli su porazom na Marici.

O samom toku bitke danas se malo zna. Na osnovu dostupnih izvora izgleda da su Turci napali preko noći i srpsku vojsku zatekli nespremnu.

Pokolj koji se zatim dogodio kod Černomena na Marici gotovo da niko iz srpske vojske nije preživeo. Nakon boja, Turci su mesto nazvali "Sirf sindigi" - "Mesto pogibije Srba".

Decembra iste godine umro je i car Uroš, čime se ugasila srpska dinastija Nemanjića. Državu, u kojoj je nominalno vladar bio kralj Marko, podelili su srpski oblasni gospodari, a Turcima je bio otvoren put ka Evropi.

TAGOVI