Studija koju je preneo Live Science, poznati svetski naučni portal koji se godinama nalazi među deset najbolje rangiranih na svetu, otkriva da je nepoznata vulkanska erupcija sredinom 14. veka stvorila uslove koji su pogodovali širenju kuge. Tadašnji nepovoljni vremenski uslovi u oblasti Mediterana imali su niz posledica: loši prinosi i manjak hrane za stanovništvo primoralo je trgovce da uvoze žito koje je u Evropu stiglo zajedno sa bakterijom Yersiniapestis, uzročnikom kuge, preko Crnog mora.
Pandemija kuge, poznatija inače i kao Crnasmrt, stigla je u Evropu 1347. godine i najpre pogodila pomorske luke na obali Italije. U narednim godinama proširila se celim kontinentom, usmrtivši između 30% i 60% stanovništva.
Tragovi vulkana u ledenim jezgrima
Istoričara Martina Bauha iz nemačkog Instituta Leibniz zanimalo je jedno konkretno pitanje: "Kako i zašto je Crna smrt stigla u Italiju iz oblasti Crnog mora baš u tom trenutku?"
Zajedno sa Ulfom Bintgenom, geografom sa Univerziteta u Kembridžu, istraživao je klimatske promene u Mediteranu koje bi mogle objasniti iznenadnu pojavu kuge 1347. godine. Rezultati su objavljeni 4. decembra u časopisu Communications Earth & Environment.
Analizirajući savremene izvore, njih dvojica su naišli na svedočenja o smanjenoj sunčevoj svetlosti, povećanoj oblačnosti, pa čak i pomračenju Meseca koje je zabeleženo u delovima Azije i Evrope između 1345. i 1349. godine. Takve pojave mogu ukazivati na široki sloj vulkanskog aerosola, poznat po tome da hladi klimu reflektovanjem sunčevih zraka.
Paleoklimatski podaci pružili su ključnu potvrdu: velike količine sumpora u ledenim jezgrima sa polova ukazivale su na jednu ili više erupcija do tada nepoznatog vulkana oko 1345. godine.
"O samoj erupciji znamo veoma malo”, navodi Bauh. "Ledeni zapisi pokazuju da je morala nastati u tropskom pojasu, jer se isti nivo sulfata pojavio i na Severnom i na Južnom polu."
Kuga navodno stigla preko trgovačkh brodova
Pomenuti naučnici su analizirali i godove evropskih stabala i otkrili da su leta 1345, 1346. i 1347. godine bila izrazito hladna, dok su jeseni bile neuobičajeno kišne, što je dovelo do erozija zemljišta i poplava. Istorijski zapisi potvrđuju da je klima značajno umanjila prinose, uključujući vinograde i proizvodnju žita u Italiji. Kako bi izbegli glad, trgovci su počeli da uvoze žito iz oblasti Crnog mora.
"Kada su se trgovačke flote sredinom 1347. vratile u mediteranske luke, nisu dovezle samo žito, već i bakteriju kuge Yersinia pestis, najverovatnije preko buva koje su se hranile prašinom iz žita tokom dugog putovanja”, piše u studiji.
Prvi slučajevi kuge kod ljudi zabeleženi su u Veneciji samo nekoliko nedelja posle dolaska poslednjih brodova sa žitom. "Time počinje tipični obrazac zaraze,” objašnjava Bauh. "Najpre oboleva populacija glodara; kada uginu, buve prelaze na druge životinje, a zatim i na ljude.”
Uvoz žita nakon godina klimatskih promena izazvanih vulkanom verovatno je sprečio glad širom Mediterana, ali je, istovremeno, uneo Crnu smrt u Evropu, zaključuju profesori.
Monika H. Grin, istoričarka koja nije učestvovala u ovom istraživanju, navodi: "Ovo istraživanje donosi nove podatke o vulkanu iz 1345. godine i pomaže da shvatimo zašto se epidemija - dokumentovana od 1346. do 1350. - pojavila baš tada. Međutim, širila se onako kako jeste zato što je "plagovna infrastruktura’ glodara i prenosnika već postojala.”
Autori studije ističu da je Crna smrt rezultat retke kombinacije kratkoročnih faktora, poput klime, i dugoročnih, poput trgovačkog sistema raspodele žita u Italiji.
Premda je pandemija bila proizvod jedinstvenog spleta okolnosti, naučnici naglašavaju važnost razumevanja prošlosti, jer je "verovatnoća pojave zoonotskih bolesti, koje prelaze sa životinja na ljude i prerastaju u pandemije, sve veća u globalizovanom i toplijem svetu."
BONUS VIDEO:
(Lice Science Plus/Mondo)
