Koltis je upala debelog creva (kolona). Ako imate kolitis, osetićete izraženu nelagodnost i bol u stomaku, koji može biti umeren i pojavljivati se povremeno tokom dužeg vremenskog perioda, ili može biti vrlo intenzivan i pojaviti se iznenada.
Postoje različiti tipovi kolitisa, a metod lečenja zavisi od konkretnog slučaja.
Vrste i uzroci kolitisa
Različiti tipovi kolitisa određuju se prema uzroku ovog stanja.
1. Ulcerozni kolitis je jedno od dva stanja koje se klasifikuje kao zapaljenska bolest creva. Drugo stanje je Kronova bolest.
Ulcerozni kolitis je hronična nespecifična zapaljenska bolest, koja izaziva upalu i pojavu čireva koji krvare na unutrašnjem sloju debelog creva. Generalno, počinje u rektumu i širi se "naviše" kroz debelo crevo.
Ulcerozni kolitis je najčešći tip kolitisa. Pojavljuje se kad imuni sistem preterano reaguje na pojavu bakterija ili drugih uzročnika bolesti u digestivnom traktu, ali još uvek nije utvrđeno zbog čega u nekim slučajevima imuni sistem tako reaguje.
Česti tipovi ulceroznog kolitisa uključuju:
Proktosigmoiditis, koji zahvata rektum i sam kraj debelog creva
Distalni kolitis, koji zahvata rektum i levi kolon
Pankolitis, koji zahvata čitavo debelo crevo
2. Pseudomembranozni kolitis izazvan je preteranim razmnožavanjem klostridije (Clostridium difficile), bakterije koja uobičajeno nastanjuje debelo crevo, ali ne izaziva probleme jer ravnotežu održavaju "dobre" bakterije koje takođe nastanjuju naš digestivni trakt.
Ali, određeni lekovi, naročito antibiotici, mogu uništiti te dobre bakterije, što klostridiji omogućava da se razmnoži u preteranom broju, a zatim i oslobađa veliku količinu toksina koji izazivaju upalu.
3. Ishemijski kolitis javlja se kad je dotok krvi koja ishranjuje debelo crevo iznenada otežan ili onemogućen, zbog sužavanja ili blokiranja arterije. Krvni ugrušci mogu biti uzrok iznenadnog blokiranja arterije, a najčešći uzrok ponavljanog ishemijskog kolitisa je ateroskleroza krvnih sudova u ovoj regiji.
Ovaj tip kolitisa često je posledica nekog neprepoznatog stanja, među kojima mogu biti: vaskulitis, zapaljenska bolest krvnih sudova, dijabetes, rak debelog creva, teška dehidratacija, gubitak krvi, otkazivanje srca, opstrukcija, neka trauma.Iako retko, ishemijski kolitis ponekad se može javiti kao neželjeno dejstvo određenih lekova.
4. Mikroskopski kolitis je zapaljenje debelog creva koje se ne vidi golim okom tokom kolonoskopije, već tek nakon pregleda uzoraka tkiva debelog creva pod mikroskopom, tokom kojeg se registruju znakovi zapaljenskog procesa.
Razlikuju se dva tipa mikroskopskog kolitisa: kolageni, kod kojeg se tanak sloj kolagena (proteina) razvija ispod samog tkiva debelog creva, pa je zid debelog creva zadebljan, i limfocitni, kod kojeg se u debelom crevu nagomilavaju limfociti (bela krvna zrnca), ali sam zid debelog creva nije zadebljan.
Postoje različite teorije o svakom od ovih tipova mikroskopskog kolitisa, uključujući i tu da su oba ova tipa samo različite forme istog stanja. Lekari ne znaju tačno šta izazva mikroskopski kolitisa, ali je utvrđeno da su pod povišenim rizikom osobe koje puše, žene, osobe koje imaju istoriju autoimunih poremećaja, kao i osobe starije od 50 godina.
Najčešći simptomi mikroskopskog kolitisa su hronična vodenasta dijareja, nadimanje i bol u stomaku.
5. Alergijski kolitis kod novorođenčadi
Alerigijski kolitis je stanje koje se može pojaviti kod beba, tokom prva dva meseca po rođenju. Ovo stanje može da izazove simptome koji uključuju refluks, gasove, ponekad i končaste tragove krvi u bebinoj stolici. Lekari ne znaju tačno šta izaziva alergijski kolitis kod beba, ali se u studiji iz 2013, koja je objavljena u stručnom časopisu World Journal of Gastroenterology navodi da je mogući uzročnik alergija ili preterana osetljivost na određene sastojke majčinog mleka.
Pedijatri će u takvim slučajevima često mami preporučiti eliminacionu dijetu, koja pordrazumeva da ona polako izbaci iz ishrane namirnice za koje je poznato da mogu doprineti razvoju alergijskog kolitisa. Najčešće su u pitanju kravlje mleko, jaja i pšenica.
Ako se nakon što majka promeni ishranu simptomi kod bebe povuku, smatra se da su ove namirnice bile "krive" za pojavu alergijskog kolitisa.
Drugi uzroci kolitisa uključuju infekcije određenim parazitima, virusima, kao i trovanje bateriološki neispravnom hranom.
Takođe, ovo stanje može se javiti ako je debelo crevo bilo izloženo zračenju.
Ko je pod povišenim rizikom od kolitisa
Za svaki tip kolitisa vezuju se različiti faktori rizika.
Pod povišenim rizikom od ulceroznog kolitisa su osobe stare između 15 i 30 (najčešće) i između 60 i 80 godina (nešto manje).
Pod povišenim rizikom od pseudomembranoznog kolitisa su osobe koje uzimaju dugotrajnu terapiju antibioticima, osobe koje su na bolničkom lečenju, primaju hemioterapiju, pacijenti koji uzimaju imunosupresivne lekove, kao i starije osobe i one koje su već ranije imale pseudomembranozni kolitis.
Pod povišenim rizikom od ishemijskog kolitisa su osobe starije od 50 godina, osobe koje spadaju u rizičnu grupu kada je reč o kardiovaskularnim bolestima, osobe koje imaju istoriju problema sa srcem, osobe koje pate od niskog pritiska, kao i one koje su imale neku operaciju u predelu abdomena.
Simptomi kolitisa
U zavisnosti od stanja, osobe koje pate od kolitisa mogu osetiti jedan ili više od simptoma koji slede:
bolove i grčeve u stomaku
nadimanje
neobjašnjiv gubitak telesne težine
dijareju, koja može i ne mora biti praćena pojavom krvi u stolici
krv u stolici
trenutna i neodložna potreba za pražnjenjem creva
osećaj jeze ili groznice
povraćanje
Kada bi trebalo da odete kod lekara
Iako nije svaka dijareja razlog za uzbunu, ukoliko vas muči dijareja kojoj ne možete da odredite uzrok, ne osećate se kao da vas je uhvatio stomačni virus, nemate temperaturu niti ste jeli nešto "sumnjivo", a dijareja se ne smiruje posle dan, dva, konsultujte se sa lekarom.
Drugi simptomi koji ukazuju da bi trebalo da potražite stručnu pomoć uključuju bolove u zglobovima, osipe nepoznatog uzroka, pojavu manjih količina krvi u stolici, ili lako crveno prebojena stolica, bol u stomaku koji prolazi i vraća se tokom dužeg vremenskog perioda, neobjašnjiv gubitak težine.
Ukoliko u stolici primetite značajniju količinu krvi, idite kod lekara odmah.
Ako imate osećaj da nešto "nije kako treba", uvek je najbolje da se posavetujete sa lekarom. Jedan od najboljih načina prevencije je da osluškujete svoje telo, i ne ignorišete signale koje vam šalje.
Kako se postavlja dijagnoza
Lekar će prvo uzeti detaljnu anamnezu, ispitaće vas o učestalosti i trajanju simptoma. Zatim će vas pregledati i sprovesti određene dijagnostičke procedure među kojima mogu biti:
Kolonoskopija, pregled tokom kojeg se kroz analni otvor ulazi fleksibilnim crevom na čijem je kraju kamera koja omogućava pregled rektuma i debelog creva. Izvodi se uz odgovarajuću pripremu u lokalnoj ili kratkotrajnoj opštoj anesteziji;
Sigmoidoskopija, procedura slična kolonoskopiji, ali se pregleda samo rektum i donji deo debelog creva;
Analiza uzoraka stolice (koprokultura);
CT ili MRI abdomena;
Ultrazvučni pregled;
Radiografija uz korišćenje kontrasta, procedura koja podrazumeva da pacijent pre pregleda pije rastvor barijuma koji oblaže sluznicu i omogućava precizniji pregleda.
Lečenje
Lečenje zavisi od više faktora:
tipa kolitisa
godina starosti pacijenta
opšteg zdravstvenog stanja
Terapija može uključivati sledeće:
Prilagođavanje ishrane
Određene restrikcije u ishrani mogu biti od koristi, naročito ukoliko je u pitanju ishemijski kolitis. Ponekad može biti neophodno i uzimanje isključivo tečne hrane, ili čak i infuzija u svrhe "odmora" creva, tokom određenog perioda.
Lekovi
Lekar će vam možda prepisati odgovarajuću terapiju koja može uključivati antiimflamatorne lekove, koji će pomoći u ublažavanju nadimanja i bolova, kao i antibiotike ukoliko postoji infekcija. Takođe, može se desiti da vam budu prepisani i lekovi protiv bolova, kao i antispazmatici (lekovi protiv grčeva).
Hirurško lečenje
U nekim slučajevima, ukoliko druge metode lečenja ne daju zadovoljavajući rezultat, može biti neophodna hirurška intervencija, tokom koje će možda biti odstranjeni delovi debelog creva ili rektuma.IzglediIshod zavisi od tipa kolitisa.
Ulcerozni kolitis može zahtevati trajnu medikamentnu terapiju, ukoliko se ne pristupi hirurškom lečenju.
Kod drugih tipova kolitisa, kakav je na primer ishemijski kolitis, stanje se može poboljšati i bez hirurške intervencije.
Pseudomembranozni kolitis generalno dobro reaguje na antibiotike, ali se može ponovo pojaviti.
Ipak, koji god da je tip kolitisa u pitanju rano postavljanje dijagnoze je ključno u rešavanju problema i sprečavanju potencijalno ozbiljnih komplikacija. Ukoliko osećate neke od gore navedenih simptoma tokom dužeg vremenskog perioda, nemojte odlagati odlazak kod lekara.