Nedaleko od najlepšeg crnogorskog sela Godinja, u severozapadnom delu Skadarskog jezera, nalazi se malo kameno ostrvo sa ostacima tvrđave, koje se danas kolokvijalno zove i crnogorski Alkatraz. Ovo je legenda o njemu...
"Naredi da me ubiju, da me bače pod Lovćenski kam, samo nemoj na Grmožur gospodaru", moli beogradski student i crnogorski disdent Lekić kralja Nikolu u pozorišnom blokbasteru s početka devedesetih godina prošlog veka - "Dugo putovanje u Jevropu".
Netom nakon što mu je kralj slikovito opisivao zašto sa Grmožura nema bega:
"Za one koji bi htjeli da plivaju sa toga otoka, pobrinuo se jedan Bokelj, pomorac, lukav li je da te strav ufati! Đe god pođe po Aziji, po Africi, donese mi kakvoga akrepa, razumiješ li", pojašnjavao je Lazar Ristovski u šaljivoj roli poslednjeg crnogorskog monarha, mladom opozicionaru podleglog čarima slobodoumlja tokom studentskih dana u Beogradu.
Prethodno, kralj Nikola u predstavi pojašnjava Lekiću: "Vidiš onu hrid s tvrđavom, tamo žive oni što misle kao ti, zajedno s leproznima. Ne boj se, kažu mi čuvari da se gubavci zdušno vole s ovim slobodumnicima, postaju isti za kratko vrijeme. Krastavi, smrdljivi, tamo gdje su im bile oči i uši sad im iskaču crvi kao skakavice".
(Kralj Nikola objašnjava disidentu Lekiću šta je Grmožur od 3. minuta na snimku kultne predstave)
Ovaj opis "situacije" na Grmožuru slomio je mladog disidenta iz Crmnice… Satiričan pozorišni dijalog slikovito opisuju mit koji je decenijama pratio ostrvce na Skadarskom jezeru, koje su Crmničani nekada zvali "Ostrvo zmija", a ornitolozi danas "Ostrvo ptica". I jedni i drugi s razlogom.
Baš kao i turistički vodiči prilikom turističkih đirova Skadarskim jezerom, koji ovo kameno ostrvo predstavljaju kao "Crnogorski Alkatraz".
Nakon oslobađanja od Osmanlija, naime, Grmožur je bio pretvoren u zatvor za osuđenike koji su počinili najteže zločine. Nakon svađe kralja Nikole i njegovog zeta Petra Karađorđevića, srpskog kneza, a kasnije i kralja Srbije, Grmožur je postao tamnica i za pristalice Karađorđevića u Crnoj Gori, između ostalog, i beogradskih studenata osuđenih za pokušaj atentata na kralja Nikolu u čuvenoj Bombaškoj aferi.
Uoči Balkanskih ratova kazamat sa Grmožura preseljen je u kompleks Jusovača, u kojem su takođe tamnovali politički oponenti Kralja Nikole od kojih su pojedini, nakon prisjedinjenja Crne Gore 1918. imali priliku da uzvrate "gostoprimstvo" svojim protivnicima u ulozi domaćina zatvora.
Na selidbu kazamata sa Grmožura u Jusovaču, uticao je i zemljotres iz 1905. godine u kojem je stradala stara turska tvrđava, nakon čega nikada nije obnavljana.
Tvrđavu su Turci podigli 1843. godine. Uz Lesendro, Vranjinu i Žabljak, ona je činila fortifikacioni sistem kojim su Osmanlije branile prilaz Baru i Skadru od Crnogoraca sve do 24. januara 1878. godine, kada je pala u ruke crnogorske vojske.
Jedan od razloga zbog čega se danas naziva "crnogorskim Alkatrazom", bio je i surovo pravilo po kojem bi stražar, kojem bi pobegao zatvorenik, preuzimao njegovo mesto u tamnici i služio njegovu kaznu.
Postojanje "zmijolikih akrepa" i "zmajčeka" kojima je kralj Nikola u predstavi "Dugo putovanje u Jevropu" plašio disidenta Lekića, naravno, nikada nije potvrđeno…
