Vrh SPC u Crnoj Gori: Ovo je ULTIMATUM! Premijer: Odbili su SVE!

Ni nove dve runde pregovora vlasti Crne Gore i Mitropolije crnogorsko-primorske nisu donele rezultat. Premijer Duško Marković objavio šta je sve vlada ponudila, a vrh Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori to tumači kao ultimatum i ponižavanje.

Ni nove runde razgovora o spornom Zakonu o slobodi veroispovesti juče i danas nije donela rezultat, što priznaju obe strane, samo različito tumače ono što je bilo "na stolu".

Predsednik Vlade Crne Gore Duško Marković rekao je danas da su "razgovori pravnih eksperata Vlade i eparhija Srpske pravoslavne crkve okončani bez rezultata uprkos brojnim ustupcima koje je juče i danas napravio vladin pregovarački tim".

Problem je registracija crkve. To je bio jedini zahtev Vlade Crne Gore, a crkva to smatra ponižavanjem i neprihvatanjem njenog postojanja punih osam vekova. "Tako nešto nisu tražili ni okupatori u Drugom svetskom ratu!", poruka je vrha SPC u Crnoj Gori.

"Tokom druge runde ekspertskih razgovora, vođenih juče i danas, prihvatili smo: Prvo - da se postupak utvrđivanja zemljišno-knjižnih upisa iz upravnog postupka premesti u redovni sudski postupak gde teret dokazivanja vlasništva pada na državu a ne crkvu. U tom smislu predložili smo potpuno novi član 63 Zakona, čime smo prihvatili predloge crkve. Drugo - da Srpska pravoslavna crkva nastavi korišćenje svih crkvenih i manastirskih objekata, imanja i drugih nepokretnosti koje su državno vlasništvo ili se u sudskom postupku utvrdi da su državno, versko i kulturno dobro. I u tom smislu smo predložili potpuno novi član 64 Zakona, i jasno isključili mogućnost da verske objekte može da koristi bilo koja verska zajednica osim Mitropolije crnogorsko-primorske i drugih eparhije Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori. Treće - da ove izmene usvojimo već prekosutra na Vladi i prosledimo Parlamentu radi izjašnjavanja u hitnoj proceduri do kraja ovog meseca. Pojednostavljeno - ovo bi značilo da svetinje više nisu napadnute kako to crkva predstavlja, odnosno da bi izmenama i dopunama Zakona bile u potpunosti i trajno zaštićene! Reču - da više nema govora o njihovoj navodnoj ugroženosti kako se spočitavalo vladi", rekao je Marković u obraćanju javnosti neposredno nakon okončanja druge runde razgovora pravnih eksperata Vlade i Srpske pravoslavne crkve.

Premijer je rekao da ovim ustupcima, čiji su prevashodni ciljevi prevazilaženje nesuglasica i podela u pravoslavnom biću Crne Gore i izgradnja poverenja između države i crkve, vlada sa svoje strane nije postavila bilo kakve uslove.

"Jedini zahtev vlade bio je registracija svih crkava i verskih zajednica, pa i Srpske pravoslavne crkve i njenih eparhija, po slovu zakona. Registracija, koja je bila obaveza i po ranijem Zakonu. Registracija, na način kako to uređuju sva civilizovana i demokratska društva. Nažalost, crkva je to odbila", saopštio je predsednik crnogorske vlade.

Masrković je dodao da je sa žaljenjem primio informaciju da razgovori nisu rezultirali uspehom.

"Želeli smo da kroz dijalog obezbijedimo dodatne garancije za položaj eparhija Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, da osiguramo postojeći režim korišćenja crkvene imovine i ostvarivanja verskih prava i sloboda pravoslavnih vernika, odnosno uslove za nesmetano vršenje verske službe od strane njihovih sveštenika. U tom smislu, za više od pola godine od stupanja na snagu ovog zakona, verski, imovinsko-pravni i crkveni poredak Mitropolije i ostalih eparhija ostao je nepromenjen! Litije i proteste koje je crkva organizovala uprkos složenoj, i kako vidimo opasnoj epidemiološkoj situaciji sa koronavirusom, prihvatali smo i prihvatamo kao izraz slobode okupljanja i iskazanog neslaganja sa pojedinim rešenjima i odlukama donijetim u demokratskoj proceduri. Bez obzira na to, razgovori su vođeni strpljivo i posvećeno u okviru delegacija države i crkve, a pored toga i u više navrata, i na najvišem nivou državnih i crkvenih zvaničnika. Paralelno, održana je i prva runda razgovora na nivou ekspertskih timova. Tokom svakog od ovih razgovora, ključni i najvažniji zahtev crkve - što je i poznato javnosti kao i relevantnim međunarodnim adresama - bilo je osiguranje korišćenja verskih objekata nakon okončanja postupka pred nadležnim organima ili sudom, te izmena Zakona u smislu propisivanja isključive nadležnosti parničnog suda za pitanja upisa prava svojine", naveo je Marković.

On je precizirao da, posle donošenja Zakona o slobodi veroispovesti, Srpska pravoslavna crkva nije prihvatala nadležnost istih onih organa uprave kod kojih je decenijama unazad vršila upise prava svojine u svoju korist.

"Pitanje imovine bilo je na stolu i tokom same rasprave za donošenje Zakona, kad sam na zahtev lidera opozicije, napuštajući skupštinsko zasedanje, prihvatio da se sastanem sa mitropolitom Amfilohijem, pokušavajući da nađemo rešenje za to pitanje. Ni tada a ni nakon usvajanja Zakona, nije bilo drugih važnih i otvorenih pitanja od strane crkve", rekao je crnogorski premijer.

Marković je rekao da je SPC ostala pri ustaljenoj praksi da funkcioniše izvan pravnog sistema, izvan pravila i procedura.

"A decenijama iza nas to se ogledalo u: neregulisanom boravišnom statusu za sveštenstvo i monaštvo dovedeno sa strane, a koje služi u našim crkvama i manastirima; neregulisanom radnom i penzijskom statusu i stranog, ali i domaćeg sveštvenstva; neplaćanju poreskih obaveza za prihode od crkvenih biznisa i poslova; nepoštovanju zakona i drugih propisa Crne Gore; stavu crkvenih velikodostojnika i starešina da država treba da se registruje kod njih", rekao je predsednik Vlade Crne Gore.

Sa druge strane, vrh SPC ocenio je da je reč o "ultimatumu" vlasti u Crnoj Gori, jer tako tumači zahtev o obaveznoj registraciji Mitropolije i eparhija SPC u Crnoj Gori "uprkos činjenici da kao crkvene ustanove postoje na prostoru Crne Gore punih osam vekova".

"Smatramo da je nakon svih navedenih akata crkve, neviđeno poniženje u vidu ultimatuma crkvi da se ponovo registruje i da iznova, kao nekakva novoformirana verska zajednica, stiče pravni subjektivitet koji je priznat i prepoznat od svih vlasti, pa čak i okupatorskih, kroz vekove do danas. Niko i nikada do danas nije postavio pitanje postojanja pravnog subjektiviteta ove vrkve i njenih svojinskih prava na svetinjama i ostaloj zaveštanoj crkvenoj imovini, o čemu postoji bezbroj dokaza od Otomanske imperije preko Kraljevine Crne Gore do SFRJ! I ovom prilikom podsećamo da smo 11. marta ove godine Vladi dostavili pravno utemeljen predlog za postupak evidentiranja crkve i verskih zajednica u evidencioni registar, što je ponovljeno i 20. jula ove godine od našeg Ekspertskog tima, ali nažalost bez uspeha", piše u saopštenju i poručuje:

"Crkvi nije svojstveno da ispostavlja ultimatume nikome, pa ni Vladi Crne Gore".

"Tako je bilo i u ovom slučaju, jer smo, i pored određenih stručnih primedbi, prihvatili 61 od ukupno 66 članova Zakona. U odnosu na 5 spornih članova, predložili smo izmenu i dopunu i to samo u delu kojim se ne poštuje i poništava viševekovni identitet, dostojanstvo, subjektivitet i svetinje crkve i kojim se crkva, jedina u Crnoj Gori i to mimo svakog prava i elementarne pravde, primorava da dokazuje da su crkvene svetinje crkvene, a ne državne. Svima je jasno, bez obzira što vlada uporno obmanjuje međunarodnu javnost, da u zakon nije implentirana nijedna suštinski bitna preporuka Venecijanske komisije od 24. juna 2019. godine", navodi se u saopštenju.

Dodaje se da je razmotren vladin predlog potencijalnih izmena članova 63 i 64 zakona i da je konstatovano da su "oni u suštini obesmišljeni uz insistiranjevlade na opstanku člana 62 zakona kojim se, istina uslovno, crkvena imovina proglašava za državnu, iako to ona nikada nije bila u istoriji Crne Gore".

"Nikako ne može da izdrži test elementarne logike činjenica da je Vladi u decembru 2019. i u martu 2020. godine bio prihvatljiv predlog naše crkve kojim se garantovao pravni subjektivitet crkve i verskih zajednica, koji su stekle po svom istorijskom kontinuitetu i ranijim propisima, a da joj je sada upravo to postalo sporno, te i da se pitanje svetinja sada naprasno i ultimativno uslovljava registracijom", piše u saopštenju Epispkoskog saveta.

Ocenjeno da iz svega ovoga "jasno proizilazi da Vlada Crne Gore, za razliku od Crkve, ni ovom prilikom nije imala iskrene namere da se kroz dijalog dođe do zajednički prihvatljivog i održivog rešenja već je poziv za dijalog očevidno služio za nove ucene Crkve i aktuelni politički marketing, u čemu Crkva ne može i ne želi da učestvuje".

"Episkopski savet, imajući u vidu složenost situacije u Crnoj Gori, smatra da bi prihvatanje našeg predloga izmena i dopuna Zakona predstavljalo puno poštovanje Ustava i pravnog poretka Crne Gore i presudno doprinelo smirivanju tenzija i napetosti u društvu. U pitanju je jedinstveni način da se prevaziđu suštinske podele i problemi koji već duže vreme potresaju i razdiru Crnu Goru", poruka je vrha SPC.

KLJUČNI DATUMI U VEZI SA ZAKONOM:

- 30. novembar 2019. godine - Predsednik Crne Gore Milo Đukanović na Kongresu Demokratske partije socijalista najavio preispitivanje imovine verskih zajednica;

- 26. decembar 2019. godine - U Skupštini Crne Gore, odlukom većine, u ranim jutarnjim satima, usvojen Zakon o slobodi veroispovesti; - Vernici SPC su istog dana (26. decembra 2019. godine) blokirali nekoliko saobraćajnica u Crnoj Gori;

- 27. decembar 2019. godine - U Beogradu održan protest zbog crnogorskog zakona, vatrometom pogođena i oštećena zastava na Ambasadi Crne Gore u strogom centru grada;

- početkom januara 2020. godine počele su litije širom Crne Gore, kao vid protesta zbog zakona; Održavane su četvrtom i nedeljom do epidemije korona virusa, kada su vlasti donele zabranu javnih okupljanja;

- 2. januar 2020. godine - Navijači Crvene zvezde posle košarkaške utakmice došli do centra Beograda i održali protest ispred crnogorske ambasade. Ponovo je na meti bila zastava na zgradi Ambasade.

- 16. januar 2020. godine - Pravni zastupnici Mitropolije u Beogradu su objasnili razloge protivljenja Zakonu;

- 14. februar 2020. - početak dijaloga vlasti i predstavnika Mitropolije crnogorsko-primorske o zakonu;

- 22. februar 2020. - vlasti u Crnoj Gori iznose optužbe protiv Mitropolije za dug za porez;

- 12. maj 2020. godine - Litija u Nikšiću, uprkos zabrani, koju je prevodio vladika Joanikije i grupe sveštenika; Sveštenici su potom privedeni u policiju i zadržani u pritvoru 72 sata. Nakon puštanja, protiv njih je podignuta optužnica zbog ugrožavanja zdravlja građana.

- 14. maj 2020. godine - Premijer Crne Gore Duško Marković poručio da je zakon jednak za sve i da sveštenici i crkva ne mogu da budu iznad zakona.

- 18. maj 2020. godine - Milo Đukanović na dvogodišnjicu mandata predsednika održao govor u kojem je najavio stvaranje, odnosno "obnavljanje samostalne Pravoslavne crkve u Crnoj Gori".

- 20. maj 2020. godine - Predsednik Srbije Aleksandar Vučić i patrijarh Irinej na zajedničkoj konferenciji za novinare osudili najave Mila Đukanovića o "samostalnoj Pravoslavnoj crkvi". Irinej čak uporedio Đukanovića sa ustaškim režimom u vreme Drugog svetskog rata.

- 21. maj 2020. godine - Proslava dana državnosti Crne Gore, gde je bilo javnih okupljanja, ali niko za to nije snosio odgovornost.

- 8. jun 2020. godine - Mitropolit Amfilohije najavljuje nastavak litija, uprkos tome što je na snazi i dalje zabrana javnog okupljanja. Dva dana kasnije, policija saopštava da neće dozvoliti okupljanja.

- 12. jun 2020. godine - Predsednik Vlade Crne Gore Duško Marković obelodanio je da je zajedno sa predsednikom Milom Đukanovićem razgovarao sa vladikama Amfilohijem i Joanikijem i da im je ponuđeno da Zakon privremeno bude stavljen van snage dok se ne izjasve Ustavni sud Crne Gore i Evropski sud za ljudska prava. Marković saopštio i da će litije ipak biti dozvoljene ali uz poštovanje svih zdravstvenih mera i preporuka.

- 12. jun 2020. godine - Mitropolija crnogorsko-primorska obrazložila zašto je odbila ponudu predsednika i premijera Crne Gore.

- 12. jun 2020. godine - Evropska komisija pozdravlja spremnost da se nastavi dijalog dve strane.

- 13. jun 2020. godine - Episkopski savet Crne Gore dao rok vlastima u Crnoj Gori da se do 12. jula izjasne o nastavku dijaloga, odnosno o predlogu crkve o izmenama Zakona o slobodi veroispovesti.

- 25. jun 2020. godine -Vlada Crne Gore ponovo je zabranila javna okupljanja, uključujući litije.

- 27. jun 2020. godine - Episkopski savet SPC u Crnoj Gori saopštio je da će poštovati nove mere crnogorskog Ministarstva zdravlja koje se odnose na zabranu verskih okupljanja.

- 20. i 21. jul 2020. godine - Nastavljeni razgovori ekspertskih timova Vlade Crne Gore i Mitropolije, ali su završeni bez pomaka.