Od usvajanja Zakona o slobodi veroispovesti u Crnoj Gori, krajem decembra 2019. godine, traje nezadovoljstvo Srpske pravoslavne crkve i vernika, koji se ne mire sa određenim članovima, za koje veruju da će dovesti od oduzimanja imovine crkve.
Iz crnogorskih vlasti pravdaju se da je zakon donet kako bi se uveo konačni red u pravnom regulisanju i statusa i imovine verskih zajednica, ali iz Mitropolije crnogorsko-primorske ističu da su već godinama unazad označeni kao "antidržavni element", a njeno sveštenstvo i monaštvo kao "remetilački faktor koji ugrožava nacionalnu bezbednost i nezavisnost Crne Gore".
U najnovijem saopštenju, Mitropolija ističe da je nekoliko meseci posle referenduma o nezavisnosti Crne Gore 21. maja 2006. godine, priznala i uvažila državnu nezavisnost Crne Gore, kao i da je na insistiranje vlasti 2012. godine mitropolit Amfilohije predao tadašnjem ministru policije Ivanu Brajoviću "prijavu vekovnog postojanja i stanja Pravoslavne crkve u Crnoj Gori".
Zato smo "zapanjeni upornom tvrdnjom vlasti da naša crkva nije registrovana u Crnoj Gori", ističe se u saopštenju.
Inače, u novom Zakonu o slobodi veroispovesti od verskih zajednica traži se da budu registrovane, a na to je Amfilohije više puta uzvraćao da "oni (vlast) treba da se registruju, jer je crkva mnogo starija od vlasti".
"I danas, kao i više puta ranije, ukazujemo da pravni poredak države Crne Gore treba da se primenjuje na sve podjednako, pa i na crkvu i njeno sveštenstvo, monaštvo i vernike, ali ne selektivno i ne samo protiv njih. Nažalost, nepravda i selektivno postupanje državnih organa isključivo prema našoj crkvi predstavlja jedan od ključnih problema u odnosima države prema crkvi. Crkva je, preko Pravnog saveta, ne jednom, tražila pravnu zaštitu i branila svoja ugrožena ustavna prava u okviru pravnog poretka Crne Gore. Na taj način smo, pored ostalog, i iskazali ne samo odnos poštovanja i priznavanja države i njenog pravnog sistema nego i univerzalnih vrednosti morala, pravičnosti i pravde. Umesto toga, svaki put smo dobijali nova nasilja i atake na crkvu, a posebno opstrukciju i neizvršavanje brojnih sudskih presuda kojim su utvrđena nezakonita postupanja prema crkvi i demantovane neistinite optužbe da 'crkva ne priznaje državu' ili hoće da bude iznad države", navodi se u saopštenju Mitropolije.
Poseban deo obraćanja odnosi se na litije koje su i pokrenute i organizuju se kao vid protesta zbog Zakona o slobodi veroispovesti.
Mitropolija ističe da se one organizuju u skladu sa zakonom i u skladu sa Ustavom i međunarodnim konvencijama koje garantuju ljudska prava na slobodu izražavanja i okupljanja.
"Molitvene litije su organizovane od strane Mitropolije i eparhija SPC i njihovih crkvenih opština i parohija u Crnoj Gori bez ikakvog mešanja ili uticaja bilo koje strane države, vlade ili partije. Nijedna politička stranka ili koalicija ne organizuje i ne rukovodi litijama, kao ni životom crkve u Crnoj Gori. Svi građani, pa i političari i pripadnici stranaka koji su po slobodnoj volji vernici, imaju pravo da prisustvuju i učestvuju na svim bogosluženjima crkve, pa i na litijama, ali nemaju, niti su imali i neće imati uticaja na organizaciju i zahteve sveštenstva i vernog naroda sa svenarodnih litija", poručuje Mitropolija.
Kategorično se odbacuje i optužba da se crkva bavi politikom.
"Crkva se ne bavi politikom, ali to ne znači da će se odreći svojih Ustavom zagarantovanih prava. Neistinitim optužbama da se 'crkva bavi politikom' želi se uskratiti reč crkve radi oduzimanja legitimnog prava da se obraća jernicima i javnosti ne samo po pitanju odnosa Crkve i države nego i najširih društvenih tema", piše u saopštenju i izražava očekivanje da će državne vlasti Crne Gore poštovati pravoslavn eparhij SPC u Crnoj Gori "makar u meri koju određuju Ustav i pravni poredak, a ne da sa najviših državnih adresa i sa kongresa političke partije, uz direktno kršenje Ustava, najavljuju formiranje svoje partijske crkve".
KLJUČNI DATUMI U VEZI SA ZAKONOM:
- 30. novembar 2019. godine - Predsednik Crne Gore Milo Đukanović na Kongresu Demokratske partije socijalista najavio preispitivanje imovine verskih zajednica;
- 26. decembar 2019. godine - U Skupštini Crne Gore, odlukom većine, u ranim jutarnjim satima, usvojen Zakon o slobodi veroispovesti;
- Vernici SPC su istog dana (26. decembra 2019. godine) blokirali nekoliko saobraćajnica u Crnoj Gori;
- 27. decembar 2019. godine - U Beogradu održan protest zbog crnogorskog zakona, vatrometom pogođena i oštećena zastava na Ambasadi Crne Gore u strogom centru grada;
- početkom januara počele su litije širom Crne Gore, kao vid protesta zbog zakona; Održavane su četvrtom i nedeljom do epidemije korona virusa, kada su vlasti donele zabranu javnih okupljanja;
- 2. januar 2020. godine - Navijači Crvene zvezde posle košarkaške utakmice došli do centra Beograda i održali protest ispred crnogorske ambasade. Ponovo je na meti bila zastava na zgradi Ambasade.
- 16. januar 2020. godine - Pravni zastupnici Mitropolije u Beogradu su objasnili razloge protivljenja Zakonu;
- 14. februar 2020. - početak dijaloga vlasti i predstavnika Mitropolije crnogorsko-
- 22. februar 2020. - vlasti u Crnoj Gori iznose optužbe protiv Mitropolije za dug za porez;
- 12. maj 2020. godine - Litija u Nikšiću, uprkos zabrani, koju je prevodio vladika Joanikije i grupe sveštenika; Sveštenici su potom privedeni u policiju i zadržani u pritvoru 72 sata. Nakon puštanja, protiv njih je podignuta optužnica zbog ugrožavanja zdravlja građana.
- 14. maj 2020. godine - Premijer Crne Gore Duško Marković poručio da je zakon jednak za sve i da sveštenici i crkva ne mogu da budu iznad zakona.
- 18. maj 2020. godine - Milo Đukanović na dvogodišnjicu mandata predsednika održao govor u kojem je najavio stvaranje, odnosno "obnavljanje samostalne Pravoslavne crkve u Crnoj Gori".
- 20. maj 2020. godine - Predsednik Srbije Aleksandar Vučić i patrijarh Irinej na zajedničkoj konferenciji za novinare osudili najave Mila Đukanovića o "samostalnoj Pravoslavnoj crkvi". Irinej čak uporedio Đukanovića sa ustaškim režimom u vreme Drugog svetskog rata.
- 21. maj 2020. godine - Proslava dana državnosti Crne Gore, gde je bilo javnih okupljanja, ali niko za to nije snosio odgovornost.
- 8. jun 2020. godine - Mitropolit Amfilohije najavljuje nastavak litija, uprkos tome što je na snazi i dalje zabrana javnog okupljanja. Dva dana kasnije, policija saopštava da neće dozvoliti okupljanja.
- 12. jun 2020. godine - Predsednik Vlade Crne Gore Duško Marković obelodanio je da je zajedno sa predsednikom Milom Đukanovićem razgovarao sa vladikama Amfilohijem i Joanikijem i da im je ponuđeno da Zakon privremeno bude stavljen van snage dok se ne izjasve Ustavni sud Crne Gore i Evropski sud za ljudska prava. Marković saopštio i da će litije iopak biti dozvoljene ali uz poštovanje svih zdravstvenih mera i preporuka.
- 12. jun 2020. godine - Mitropolija crnogorsko-primorska obrazloži
- 12. jun 2020. godine - Evropska komisija pozdravlja spremnost da se nastavi dijalog dve strane.
- 13. jun 2020. godine - Episkopski savet Crne Gore dao rok vlastima u Crnoj Gori da se do 12. jula izjasne o nastavku dijaloga, odnosno o predlogu crkve o izmenama Zakona o slobodi veroispovesti.